Γιατί τα αεροπορικά ατυχήματα εντυπωσιάζουν τόσο;

1/4/2014

Το κανάλι Francetv info ρώτησε έναν ψυχολόγο με ειδίκευση στις φοβίες και τη διαχείριση του άγχους να μας διαφωτίσει για το μείγμα αγωνία; και γοητείας που προκαλούν τα δράματα όπως αυτό της εξαφάνισης του Boeing της Malaysia Airlines. Πιθανόν φανταστήκατε τον εαυτό σας, μέσα στη καμπίνα της πτήσης MH370 μαζί με τους 239 επιβάτες και πλήρωμα. Φανταστείτε όλα τα πιθανά σενάρια διάσωσης. Ένας εφιάλτης. Αντί να προτιμήσετε να ξεχάσετε επιμένετε μετά μανίες να καταλάβετε τι μπορεί να έχει συμβεί, για να συμβάλετε και εσείς το που και πως το αεροπλάνο τελείωσε τη πτήση του.

Μην έχοντας ακόμα στοιχεία για τη πιθανή καταστροφή του αεροπλάνου στο Ινδικό ωκεανό στις 8 Μαρτίου και καθώς οι συνθήκες της εξαφάνισης περιβάλλονται από ένα μυστήριο ρωτήσαμε την Velina Negovanska ψυχολόγο ειδικευμένη στις διαχείριση των φοβιών και ιδρυτή του Κέντρου Διαχείρισης του Αεροπορικής Φοβίας να μας διαφωτίσει πάνω στα συναισθήματα του τηλεοπτικού θεατή.

Γιατί ένα τέτοιο ατύχημα προκαλεί τόσο  φόβο;

Διότι το αεροπορικό ατύχημα είναι από τους τομείς που μένουν ακόμα στη σφαίρα του μυστηρίου. Η αεροπορία δεν είναι παλιά. Ο κόσμος δεν μπορεί να εξηγήσει ακόμα τα τεχνικά και φυσικά στοιχεία αυτού του είδους μεταφοράς. Όταν μιλάμε για τον ουρανό η φαντασία αρχίζει να δουλεύει.

Το σώμα μας δεν έχει συνηθίσει ακόμα αυτή τη αίσθηση του «πετάω». Χρειάζονται εκατομμύρια χρόνια για να προσαρμοστεί ο ανθρώπινος οργανισμός σε αυτή την αλλαγή. Απόδειξη ότι αυτή η φοβία αγγίζει το 20 – 30% του πληθυσμού σε αντίθεση με τις άλλες φοβίες που αγγίζουν ποσοστό 2 – 5%

Αυτές οι καταστροφές είναι σπάνιες και αφορούν περιορισμένο αριθμό ανθρώπων. Γιατί όμως τόσο μεγάλο ενδιαφέρον;

Οι πληροφορίες αυτού του τύπου απασχολούν το μυαλό μας γρηγορότερα από άλλες. Κάθε σπάνιο γεγονός μένει πολύ πιο πολύ στη μνήμη μας από ότι η καθημερινότητα. Ο μεγάλος αριθμός των θυμάτων επίσης. Οι άνθρωποι αναρωτούνται εύκολα «μήπως συμβεί και σε μένα;» και κάνουν κακές σκέψεις. Πχ έρχεται στο μυαλό τα ατύχημα της πτήσης Ρίο ντι Τζανέιρο – Παρίσι θεωρώντας ότι έγινε χθες και όχι το Ιούνιο του 2009.

Ποιο συγκεκριμένα τι γίνεται στο μυαλό μας; Πως αναπτύσσετε η φοβία;

Έχει παρατηρηθεί σε όλες τις έρευνες της ψυχολογίας της συμπεριφοράς. Όλοι θυμόμαστε το σημείο που βρισκόμασταν όταν συνέβησαν τα γεγονότα της 11^ης Σεπτεμβρίου 2001 και τι κάναμε εκείνη τη στιγμή. Οι περιοχές της μνήμης και των συναισθημάτων είναι πολύ κοντά στον εγκέφαλό μας.

Για να γίνει αντιληπτό θα χωρίσουμε τον εγκέφαλο σε τρεις περιοχές:

1. Το ένστικτο, που διεγείρεται όταν καιγόμαστε για παράδειγμα
2. Το συναίσθημα
3. Τη λογική διαχείριση του γεγονότος

Σε περίοδο άγχους η περιοχή του συναισθήματος κερδίζει τη περιοχή της λογικής διαχείρισης άρα δεν επεξεργάζεται σωστά τις στατιστικές όσο ακριβείς και αν είναι. Αυτή η σχέση συναισθημάτων και φόβου δεν είναι ανώδυνη. Είναι δύσκολο να σκεφτούμε γιατί κάθε φορά που αισθανόμαστε φόβο το γιατί η κατάσταση είναι επικίνδυνη.

Το μυαλό μας επί αιώνες έμαθε ότι όταν βρισκόμαστε σε ύψος και πέφτουμε είναι επικίνδυνο. Αυτό κυριαρχεί μέσα στο μυαλό μας σήμερα και πολύ εύκολα γίνεται φόβος.

Η καταστροφή της ΜΗ 370 το απέδειξε: Οι άνθρωποι ψάχνουν από μόνοι τους απαντήσεις, θέλουν να συμμετέχουν στη εύρεση της αλήθειας. Γιατί τόσο αγωνία;

Σήμερα το σκεπτικό μας δεν είναι στραμμένο σε βασικές ανάγκες στρέφεται αρκετά στο κίνδυνο και προσπαθεί να τον ελέγξει. Όταν όμως έρχεται αντιμέτωπος με έναν άγνωστο κίνδυνο αυτόματα το μυαλό ψάχνει εξηγήσεις και μόνο όταν λάβει απαντήσεις θα σκεφτεί «πρέπει φοβάμαι ή όχι;» «πως θα προστατευτώ;» έτσι δημιουργείται ο φόβος αλλά και μία προετοιμασία για τον κίνδυνο.

Δεν υπάρχει περίπτωση να προσθέσουμε φόβο στο φόβο;

Ναι αν και δεν είναι λογικό. Πχ αυτοί που φοβούνται το αεροπλάνο ψάχνουν να βρουν άρθρα για να ηρεμήσουν αλλά αυτά που βρίσκουν τροφοδοτούν τη φοβία τους και μπαίνουν σε φαύλο κύκλο.

Τα media, οι εικόνες αλλά και η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος συμμετέχουν στο φαινόμενο…

Σίγουρα ο κινηματογράφος αλλά και η λογοτεχνία δημιουργούν σενάρια το ένα πιο καταστροφικό από το άλλο. Μιλώντας με πιλότους θα σας πουν ότι αυτά τα σενάρια δεν γίνονται αλλά το μυαλό άλλα καταλαβαίνει.

Επιπλέον οι εικόνες της καταστροφής έχουν μεγάλο ειδικό βάρος και σφηνώνονται στο μυαλό εύκολα. Στα ΜΜΕ θα σας παρουσιάσουν συχνά εικόνες που στο τέλος θα διαψευστούν αλλά εσείς θα κρατήσετε τις εικόνες και όχι τα λόγια. Και ο φόβος δυναμώνει.

Ποιες τραυματικές καταστάσεις δημιουργούν αυτά τα δράματα;

Ορισμένοι άνθρωποι θα το δουν στην αρχή απλά σαν είδηση. Στη συνέχεια θα αρχίσουν να διερωτώνται μπαίνοντας στο αεροπλάνο «οι μηχανές δουλεύουν κανονικά;» «είναι ένα απλό κενό αέρος;». Ο φόβος σιγά – σιγά εγκαθίσταται … σε άλλους γίνεται πανικός … φτάνουν στο σημείο να θεωρούν ότι είναι στη θέση των θυμάτων.

Μελέτες αποδεικνύουν ότι δεν χρειάζεται να μας αγγίξει το γεγονός για να αντιδράσουμε ψυχολογικά. Μετά την 11^η Σεπτεμβρίου άνθρωποι που δούλευαν σε περιοχές με ψηλά κτίρια παρουσίασαν στοιχεία μετατραυματικής διαταραχής παρόλο που δεν είχαν καμία αληθινή εικόνα από το σημείο της καταστροφής.

Αυξάνονται τα περιστατικά που σας συμβουλεύονται μετά από μία πτώση αεροπλάνου;

Ναι αλλά θέλω να σημειώσω ότι η αύξηση παρουσιάζεται και στα γενέθλια παλαιότερων μεγάλων καταστροφών γιατί επανέρχονται στη μνήμη.

Θεραπεύεται αυτό το άγχος;

Ό ψυχολόγος δεν έχει όλες τις απαντήσεις. Καθήκον του είναι να μάθει στον ασθενή να διαχειρίζεται τις φοβίες του. Από τη άλλη πλευρά για τους φοβικούς χρειάζονται και σωστές απαντήσεις από μηχανικούς και πιλότους. Έτσι δημιουργήσαμε ένα κέντρο με εξομοιωτή πτήσεων σε συνεργασία με πιλότους ώστε οι ασθενείς να μάθουν να διαχειρίζονται τον φόβο τους αποκτώντας νέα οπτική για τις πτήσεις αεροπλάνων.          

Πηγή: http://www.francetvinfo.fr

Μετάφραση – Προσαρμογή για το Fire.gr, Χ. Ζαφειρίου