Εκπαίδευση και Πιστοποίηση Διασωστών για Περιορισμένους Χώρους

Η εκπαίδευση και πιστοποίηση “διασωστών” για περιορισμένους χώρους απαιτεί συνδυασμό θεωρητικών γνώσεων, τεχνικών δεξιοτήτων, προ-νοσοκομειακής κατάρτισης και ψυχολογικής ετοιμότητας, με έμφαση στην πρακτική εξάσκηση σε ρεαλιστικές συνθήκες.

Σε συνέχεια του άρθρου που είχα γράψει για τις διαφορές εκπαίδευσης μεταξύ E.S.E.R. και C.S.E., παραθέτω τις δεξιότητες που πρέπει να έχει κάποιος που ενδιαφέρεται να εκπαιδευτεί και να εργαστεί ως διασώστης για περιορισμένους χώρους.

Εκπαίδευση για Διάσωση σε Περιορισμένους Χώρους (Confined Space Entry / Rescue Training)

Καλύπτει την αναγνώριση κινδύνων, την χρήση αναπνευστικών συσκευών, τα μέτρα ασφαλείας, τις διαδικασίες διάσωσης και δίνεται από αναγνωρισμένα κέντρα εκπαίδευσης εργασιακής ασφάλειας.

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ενιαίο κρατικό δίπλωμα αποκλειστικά για «Διασώστη Περιορισμένων Χώρων». Το θεσμικό πλαίσιο καλύπτεται από την ευρύτερη νομοθεσία για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία.

• Οδηγία 2009/104/ΕΚ – Ελάχιστες απαιτήσεις για την ασφάλεια κατά τη χρήση εξοπλισμού.
• Ν. 3850/2010 – Κύρωση Κώδικα Νόμων για την Υγεία και Ασφάλεια των Εργαζομένων.
• Π.Δ. 17/1996 – Μέτρα βελτίωσης της ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία.
• Π.Δ. 95/1999 – Προσωρινά και κινητά εργοτάξια.
• SOLAS – Ασφάλεια στη θάλασσα (ναυτιλιακή εφαρμογή).

Η απαιτούμενη εκπαίδευση γίνεται συνδυαστικά:

• Πιστοποιημένες Πρώτες Βοήθειες (από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς)
• Σεμινάριο Εργασίας/Διάσωσης σε Περιορισμένο Χώρο (από ΚΕΚ ή ιδιωτικούς φορείς με έγκριση ΕΟΠΠΕΠ/ΕΛΙΝΥΑΕ).

Για να είναι κάποιος νόμιμα και ουσιαστικά έτοιμος, πρέπει να έχει:

1. Υποχρεωτικά Πιστοποιητικό Πρώτων Βοηθειών & ΚΑΡΠΑ. (προτείνεται διαχείριση τραύματος επιπέδου P.H.T.L.S)
2. Υποχρεωτικά, Πιστοποίηση Εκπαίδευσης σε Περιορισμένο Χώρο (με πρακτική σε αναπνευστικές συσκευές [όχι μόνο E.E.B.D. αλλά και S.C.B.A.], χρήση φορητών ανιχνευτών αερίων & τεχνικές διάσωσης).
3. Προαιρετικά, διεθνείς πιστοποιήσεις (OSHA, NEBOSH, IOSH) που δίνουν μεγαλύτερη επαγγελματική αναγνώριση.
4. Προαιρετικά, πιστοποίηση και τεχνική κατάρτιση σε τεχνικές εξαερισμού.
   (Ο εξαερισμός είναι μια βασική τεχνική ασφάλειας σε κλειστούς χώρους ή σε εγκαταστάσεις όπου υπάρχει κίνδυνος συγκέντρωσης επικίνδυνων αερίων, ατμών ή σκόνης.)

Απαραίτητες δεξιότητες διασώστη Περιορισμένων Χώρων

Θεωρητικές/Γνωστικές Δεξιότητες

• Αναγνώριση κινδύνων σε περιορισμένους χώρους (ασφυξία, εκρηκτικότητα, τοξικά αέρια, πνιγμός, θερμικό stress κλπ.).
• Αναγνώριση κατηγορίας περιορισμένου χώρου (E.S.E.R ή C.S.E)
• Κατανόηση της νομοθεσίας & των κανονισμών (2009/104/ΕΚ, Ν. 3850/2010, SOLAS για ναυτιλία).
• Ερμηνεία και δυνατότητα κατανόησης της Άδειας Εργασίας στην Βιομηχανία (PTW) και διαδικασιών εισόδου/διάσωσης.
• Ικανότητα σύνταξης και ερμηνείας σχεδίου εκτίμησης κινδύνου (Risk Assessment)
• Ικανότητα σχεδιασμού διάσωσης: επιλογή τεχνικής (κάθετη/οριζόντια), αξιολόγηση προσβασιμότητας, εκτίμηση κινδύνου, εναλλακτικά σενάρια εξόδου.
• Καλή γνώση των σχετικών μέσων ατομικής προστασίας και των ευρωπαϊκών προτύπων (EN 1496, EN 341, EN 136, EN 137 κ.λπ.).
• Προαιρετικά και όπου απαιτείται άριστη γνώση χειρισμού και εγκατάστασης εξωτερικής γραμμής παροχής αέρα από Airline και χρήση ASV.

Τεχνικές Δεξιότητες

• Ανίχνευση ατμόσφαιρας: Με χρήση φορητών ανιχνευτών αερίων (O₂, CO, H₂S, LEL). Προτείνεται η εκπαίδευση στα νέα μοντέλα ανίχνευσης έξι ή και επτά αερίων.
• Εξαερισμός χώρου: εγκατάσταση φορητών ventilators, αγωγών εξαερισμού.
• Χειρισμός αναπνευστικών συσκευών: E.E.B.D. για τους διασωζώμενους και S.C.B.A. (ανοικτού κυκλώματος) για τους διασώστες.
• Συστήματα πρόσβασης/ανάσυρσης: τριπόδα, βραχίονες, βαρούλκα διάσωσης, συστήματα ανακοπής πτώσης κλπ. (προτείνεται πιστοποίηση I.R.A.T.A – I.T.R.A lvl 1)
• Σχοινoδιάσωση / τεχνικές πρόσβασης (όπου απαιτείται): κόμποι, τεχνικές πρόσδεσης φορείων και ανύψωσης φορείων διάσωσης, αναρρίχηση/κατάβαση.
• Χειρισμός φορείων: κάθετη/οριζόντια ανύψωση, διάσωση από στενό άνοιγμα, κατανόηση και γνώση διαφορετικών τύπων φορείων ανά περίπτωση.
• Επικοινωνία: στην χρήση φορητών συστημάτων επικοινωνίας (πομποδέκτες PMR, VHF-UHF), τεχνικές διαβιβάσεων, αντίληψη κανόνων τηλεπικοινωνίας.

Προ-νοσοκομειακή υποστήριξη – Πρώτες Βοήθειες

• Βασική υποστήριξη ζωής (BLS/CPR).
• Διαχείριση θυμάτων σε ασφυξία ή δηλητηρίαση (π.χ. παροχή οξυγόνου).
• Διαχείριση αιμορραγίας και σταθεροποίηση θυμάτων προ μετακίνησης.
• Σταθεροποίηση τραυματία μέσα σε περιορισμένο χώρο (χρήση φορείων Sked/Stokes κλπ.).
• Αναγνώριση και αντιμετώπιση θερμικής καταπόνησης/υποθερμίας.

Συμπεριφορικές δεξιότητες – Soft Skills

• Ομαδικότητα και συντονισμός με την ομάδα διάσωσης.
• Ικανότητα εργασίας σε σκοτεινό, στενό, αγχωτικό περιβάλλον.
• Διαχείριση άγχους και λήψη γρήγορων αποφάσεων όταν ο χρόνος πιέζει.
• Διατήρηση επικοινωνίας τόσο με το θύμα όσο και με την ομάδα ασφαλείας εκτός του περιορισμένου χώρου.

Σωματικές Απαιτήσεις

• Καλή φυσική κατάσταση: δύναμη, αντοχή, ευελιξία σε περιορισμένο χώρο.
• Ικανότητα μεταφοράς εξοπλισμού: SCBA και θύματος.
• Απουσία κλειστοφοβίας/προβλημάτων υγείας που επηρεάζουν την αναπνοή ή το καρδιοαναπνευστικό.

Μετά από έρευνα που έκανα, τα κέντρα εκπαίδευσης που παρουσιάζονται ενεργά και έχουν ιστοσελίδα στο διαδίκτυο είναι τα παρακάτω:

Κέντρα Εκπαίδευσης στην Ελλάδα

• Active Point Training Center
• ErgoProlipsis
• High Access
• Poseidon Marine Supplies
• VIKING Safety Academy

Επίπεδα Δεξιοτήτων (σύμφωνα με διεθνή πρότυπα εκπαίδευσης)

• Awareness: αναγνώριση κινδύνων, όχι είσοδος.
• Operational (Rescuer): χρήση ΜΑΠ, είσοδος, βασική διάσωση.
• Technician: προχωρημένες τεχνικές διάσωσης (σχοινοδιάσωση, περίπλοκα σενάρια).
• Team Leader: συντονισμός, εκτίμηση κινδύνου, διαχείριση περιστατικού.

Ένας διασώστης για Περιορισμένο Χώρο, θα πρέπει να είναι τεχνικά ικανός προ-νοσοκομειακά καταρτισμένος και ψυχολογικά έτοιμος να επιχειρήσει σε περιβάλλον με υψηλό στρες.  Η εκπαίδευση δεν είναι “μια μέρα σεμινάριο” αλλά απαιτεί συνεχή πρακτική, ασκήσεις και περιοδική ανανέωση πιστοποίησης.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

• Ο εργοδότης μπορεί να στείλει προσωπικό σε ένα πιστοποιημένο κέντρο εκπαίδευσης που διαθέτει εξομοιωτή confined space (π.χ., φρεάτια, δεξαμενές, κατακόρυφες/οριζόντιες εισόδους).
• Αν δεν υπάρχει εξομοιωτής, η εκπαίδευση μπορεί να γίνει σε πραγματικό χώρο του εργοδότη (δεξαμενή, σιλό, φρεάτιο), υπό αυστηρή επιτήρηση και με τα απαραίτητα μέσα ασφαλείας (αναπνευστικές συσκευές, ανίχνευση αερίων, τριπόδα, βαρούλκο, standby rescue team).
• Σε θεωρητικό επίπεδο, η εκπαίδευση θα μπορούσε να γίνει “οπουδήποτε”, αλλά για να έχει πραγματική αξία και νομική κάλυψη, πρέπει να περιλαμβάνει ρεαλιστική πρακτική.

Η ελληνική νομοθεσία δεν επιβάλλει “εξομοιωτή” με τη στενή έννοια, αλλά η βέλτιστη πρακτική είναι να γίνεται η εκπαίδευση σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο (training simulator), ώστε να θεωρείται αξιόπιστη και να καλύπτει τον εργοδότη σε περίπτωση ελέγχου ή ατυχήματος.

Ευελπιστώ να βοήθησα στην διευκρίνηση των δεξιοτήτων που πρέπει να υπάρχουν για να επιχειρήσει κάποιος σε περιορισμένο χώρο.

Η συμβουλή μου είναι πριν προσλάβετε ή εκπαιδεύσετε προσωπικό για διασώστες, κάνετε έρευνα και δαπανήστε λίγο χρόνο γιατί η διάσωση ΔΕΝ είναι παιχνίδι ούτε hobby όταν πρόκειται για ανθρώπινες ζωές.

Επικοινωνία με τον αρθρογράφο: https://www.linkedin.com