Του Ζαφειρίου Στέφανου
Ηλεκτροπληξία ονομάζεται η βαριά εκείνη κάκωση ζώντος οργανισμού που προέρχεται από την επαφή με το ηλεκτρικό ρεύμα. Είναι η διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος μέσα από το ανθρώπινο σώμα, η οποία μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες όπως μυϊκές, αναπνευστικές και καρδιακές βλάβες, σοβαρά εγκαύματα, κακώσεις ή ακόμα και θάνατο.
Το ρεύμα μικρής έντασης προκαλεί προβλήματα στην καρδιά, όπως μαρμαρυγή των καρδιακών κόλπων και των κοιλιών. Το ρεύμα μεγάλης έντασης δρα απ’ ευθείας στο αναπνευστικό κέντρο και προκαλεί σύσπαση των αναπνευστικών μυών. Η επαφή με ρεύμα υψηλής τάσης (π.χ. καλώδια ηλεκτροδότησης) συνήθως επιφέρει αμέσως το θάνατο ή, σε καλύτερη περίπτωση, προκαλούνται βαριά εγκαύματα.
Επιπλέον, η διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος από το ανθρώπινο σώμα μπορεί να προκαλέσει βαριά εγκαύματα στα σημεία εισόδου και εξόδου του ρεύματος.
Τα εγκαύματα μπορεί να οφείλονται στη θερμότητα που δημιουργεί το ηλεκτρικό ρεύμα καθώς διαρρέει το ανθρώπινο σώμα, κυρίως στα σημεία επαφής, ή στις πολύ υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται ακαριαία κατά τη δημιουργία ηλεκτρικού τόξου σε εγκαταστάσεις υψηλής συνήθως τάσης. Σε πολλές περιπτώσεις, η λάμψη του ηλεκτρικού τόξου μπορεί να προκαλέσει ακόμα και μόνιμη τύφλωση.
Η ηλεκτροπληξία μπορεί να γίνει επίσης αιτία πρόκλησης δευτερογενών ατυχημάτων, λόγω πτώσης από ύψος (πτώση από σκάλα, στέγη κ.λπ.), καθώς η διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος από το σώμα μπορεί να οδηγήσει σε απότομες κινήσεις πανικού, ολίσθηση ή απώλεια ισορροπίας.
Στις οικίες υπάρχει χαμηλής (110 Volts) και ψηλής τάσης (220 (volts) ρεύμα. Οι ηλεκτροπληξίες από χαμηλής τάσης ρεύμα προκαλεί συνήθως μυική τετανία και το φαινόμενο της αρπαγής (του αντικειμένου το οποίο χρησιμοποιείται ως αγωγός). Σε βιομηχανίες υπάρχει ακόμη πιο ψηλής τάσης ρεύμα ( 440 volts). Σε καλώδια μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειες η τάση μπορεί να φτάσει τα 4000 volts και τα δυστυχήματα είναι συνήθως άμεσα θανατηφόρα.
Η συνηθέστερη περίπτωση ηλεκτροπληξίας είναι η επαφή με μεταλλικό αντικείμενο, που βρίσκεται υπό τάση (άμεση επαφή). Άλλες περιπτώσεις περιλαμβάνουν την επαφή με μεταλλικό αντικείμενο, που δεν αποτελεί τμήμα κάποιου ηλεκτρικού κυκλώματος, αλλά λόγω βλάβης συμβαίνει τη δεδομένη στιγμή να βρίσκεται υπό τάση (έμμεση επαφή).
Σημειώνεται ότι ηλεκτροπληξία μπορεί να συμβεί και χωρίς επαφή, εάν το ανθρώπινο σώμα (ή το αγώγιμο αντικείμενο με το οποίο το σώμα βρίσκεται σε επαφή), βρεθεί κοντά σε μία εγκατάσταση υψηλής τάσης, λόγω του φαινομένου της υπερπήδησης του ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρικό τόξο). Σε πολύ υψηλές τάσεις (π.χ. 400kV), η υπερπήδηση αυτή μπορεί να γεφυρώσει αποστάσεις μερικών μέτρων.
Μία ιδιαίτερη, τέλος, περίπτωση ηλεκτροπληξίας αποτελεί η εκφόρτιση στατικού ηλεκτρισμού μέσω του σώματος (π.χ. εκφόρτιση φορτισμένων πυκνωτών ή κεραυνόπτωση).
Οι παράγοντες που καθορίζουν τη σοβαρότητα μιας ηλεκτροπληξίας είναι:
- Η τάση επαφής (Volts) και η ένταση του ρεύματος (Amperes) που διαρρέει το σώμα.
- Η χρονική διάρκεια της διέλευσης του ρεύματος από το ανθρώπινο σώμα.
- Η διαδρομή του ρεύματος μέσω του σώματος και συνεπώς το είδος των εσωτερικών οργάνων που πλήττεται κατά μήκος αυτής της διαδρομής.
- Η συχνότητα ή τη μορφή του ρεύματος (συνεχές, εναλλασσόμενο, χαμηλής ή υψηλής συχνότητας).
- Η κατάσταση του σώματος (ιδρωμένο, εξασθενημένο κ.λπ.). Αν το δέρμα είναι υγρό, ρυπαρό ή ιδρωμένο εμφανίζει 10 με 100 φορές μειωμένη ηλεκτρική αντίσταση.
- Η υγρασία του χώρου.
Η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το ανθρώπινο σώμα (υπό σταθερή τάση) εξαρτάται από την ηλεκτρική αντίσταση του σώματος, η οποία μετράται σε Ωμ (Ohm). Εξίσου σημαντική είναι και η αντίσταση στο σημείο επαφής, τόσο με τον αγωγό του ρεύματος όσο και με το έδαφος.
Υψηλές αντιστάσεις έχουμε όταν: το δέρμα είναι χοντρό, ξηρό και η επιφάνεια επαφής με το ρεύμα είναι μικρή. Χαμηλές αντιστάσεις προκύπτουν όταν το δέρμα είναι λεπτό, υγρό και η επιφάνεια επαφής είναι μεγάλη. Επίσης, το εναλλασσόμενο ρεύμα, σε σχέση με το αντίστοιχο (ίσης τάσης) συνεχές, είναι πιο επικίνδυνο γιατί προκαλεί ευκολότερα μη αναστρέψιμες διαταραχές του καρδιακού ρυθμού και παράλυση του αναπνευστικού κέντρου.
Η επικινδυνότητα των πιθανών διαδρομών του ηλεκτρικού ρεύματος μέσω του σώματος ποικίλει, δεδομένου ότι το ρεύμα ακολουθεί πάντα τη διαδρομή που παρουσιάζει τη μικρότερη αντίσταση.
Επισημαίνεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η ηλεκτρική αντίσταση του ανθρώπινου σώματος προκύπτει υψηλότερη, διότι θα πρέπει να προστεθεί στη συνολική αντίσταση του σώματος, η αντίσταση των υποδημάτων και του δαπέδου.
Το νερό είναι καλός αγωγός του ηλεκτρικού ρεύματος και γι’ αυτό ο χειρισμός μιας ηλεκτρικής συσκευής με βρεγμένα χέρια ή η χρήση της στο μπάνιο ή κοντά σε συλλογή νερού αυξάνει το ενδεχόμενο ηλεκτροπληξίας. Ο κίνδυνος ηλεκτροπληξίας αυξάνεται όταν κάποιος (ιδίως τα παιδιά) περιεργάζεται ή τοποθετεί στις πρίζες σύρματα ή καρφίτσες ή όταν οι διακόπτες είναι κατεστραμμένοι ή τα καλώδια των ηλεκτρικών συσκευών φθαρμένα. Τα φωτιστικά δαπέδου και τα πορτατίφ θεωρείται ότι μπορεί να γίνουν αίτια ηλεκτροπληξίας, γι’ αυτό προτιμάται ο φωτισμός (ειδικά στα παιδικά δωμάτια) να είναι κεντρικός.
«Στην Γαλλία, το 2018, 50.000 πυρκαγιές έχουν προκληθεί από το ηλεκτρικό ρεύμα και 3.000 άτομα έχουν ηλεκτροπληχθεί ενώ 40 από αυτά έχουν πεθάνει ακαριαία από το ρεύμα».
Πως μπορούμε να αποφύγουμε μια ηλεκτροπληξία?
- Κλείνουμε το ηλεκτρικό ρεύμα πριν εργαστούμε σε οποιαδήποτε ηλεκτρική εγκατάσταση ή συσκευή
- Ποτέ δεν χρησιμοποιούμε ηλεκτρική συσκευή (πιστολάκι για τα μαλλιά, ηλεκτρικό ξυράφι, κλπ κλπ…) όταν το έδαφος είναι βρεγμένο.
- Μην αφήνεται ηλεκτρικές συσκευές κοντά σε πήγες νερού.
- Μετα την χρήση μια ηλεκτρικής συσκευής αφαιρέστε την από το ρεύμα και αποθηκεύστε την (πιστολάκι, σίδερο, κλπ κλπ…).
- Αφαιρείται πάντα τις συσκευές από το ρεύμα πριν τις καθαρίσετε.
- Πάντα να αγοράζετε πιστοποιημένες (βάση CE) ηλεκτρικές συσκευές.
- Μην υπερφορτώνεται πρίζες και πολύπριζα.
- Μην αφήνεται ποτέ ηλεκτρικά καλώδια γυμνά ή εκτεθειμένα.
- Να ελέγχεται η ηλεκτρική σας εγκατάσταση από ηλεκτρολόγο μηχανικό ή αδειούχο ηλεκτρολόγο τουλάχιστον κάθε 10 χρόνια, όσο και η διάρκεια ζωής ενός ρελέ διαφυγής (ηλεκτρονόμος ή/και αντιηλεκτροπληξιακός διακόπτης). Να κάνετε ένα τεστ το αργότερο κάθε 6 μήνες πατώντας το κουμπί TEST.
- Χρησιμοποιείται συσκευές για κοπές, μακριά από ηλεκτρικά καλώδια.
- Εξηγήστε στα παιδιά σας τους κίνδυνους του ηλεκτρικού ρεύματος και χρησιμοποιείται προστασίες στις πρίζες.
Τι κάνουμε σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας?
- Κόβουμε το ρεύμα από τον γενικό (ασφάλεια του ηλεκτρολογικού πίνακα) ή αφαιρούμε την πρίζα της συσκευής.
- Απομάκρυνση του παθόντα από το ηλεκτροφόρο αντικείμενο με χρήση κάποιου μονωτικού αντικειμένου (ξηρό ξύλο, πλαστικό, ειδικά γάντια) και ποτέ με γυμνά χέρια.
- Εάν το θύμα αναπνέει και δεν έχει πλήρως τις αισθήσεις του τον τοποθετούμε σε πλάγια θέση (θέση ανάνηψης) και ειδοποιούμε το 112 (έκτακτες ανάγκες) ή 166 (Ε.Κ.Α.Β.)
- Εάν το θύμα δεν αναπνέει, καλούμε το 112 (έκτακτες ανάγκες) ή 166 (Ε.Κ.Α.Β.) και ξεκινάμε Κ.Α.Ρ.Π.Α. (μαλάξεις στο στήθος και αναπνοές διάσωσης)
- Εάν το θύμα ηλεκτροπληξίας είναι περιπατητικό και σας λέει ότι είναι καλά, θα πρέπει να του εξηγήσετε (αν όχι να τον πατέ με το ζόρι) ότι θα πρέπει να πάει πάραυτα σε νοσοκομείο για έλεγχο διότι πολλές φορές «κρύβονται δυσάρεστες εκπλήξεις» στα θύματα ηλεκτρικού ρεύματος.
Πηγή κειμένου:
Ζαφειρίου Στέφανος
Πυροσβέστης διυλιστηρίων και πετροχημικών εγκαταστάσεων
Διαχειριστής κίνδυνου – κρίσεων και εκτάκτων αναγκών
SSI Dive Master pro – Διασώστης Δυτών
Εναερίτης – Τεχνικός IRATA
Εθ. Πυρονόμος Π.Σ.
