Ζητήματα εφαρμοσμένης διάσωσης στην εργασία σε ύψος – Μέρος IIΙ

Μέρος ΙΙΙ (Διαβάστε εδώ το δεύτερο μέρος του άρθρου)

*Θ.Καπετανάκης,  Α.Μήτσης,  Δ.Ελευθερόπουλος

Τα πιο συνηθισμένα λάθη που παρατηρούνται σε εργασίες σε ύψος όταν οι εργαζόμενοι πατάνε σε μια κατασκευή και χρησιμοποιούν μέσα ατομικής προστασίας από πτώση

Στο 3^ο μέρος της εργασίας, ασχολούμαστε με το θέμα της λάθος χρήσης των Μέσων Ατομικής Προστασίας από Πτώση (ΜΑΠΠ). Λάθη που έχουν εντοπιστεί και καταγραφεί σε χώρους εργασίας τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σοβαρό ατύχημα.

Η μη ορθή χρήση των ΜΑΠΠ είναι αποτέλεσμα είτε έλλειψης εκπαίδευσης είτε μη σωστής εκπαίδευσης, ενώ σοβαρό ρόλο έχει το να υπάρχει και να γίνεται σωστά η επίβλεψη των εργασιών σε ύψος.

Αν οι εργαζόμενοι και αυτοί που τους επιβλέπουν, είναι εκπαιδευμένοι σωστά ώστε να υπάρχει και ουσιαστική επίβλεψη των εργασιών, τότε οι πιθανότητες να γίνονται τα λάθη που παρατίθενται (ενδεικτικά) παρακάτω μειώνονται δραστικά. Δεν μηδενίζονται όμως.

Ο σκοπός του τρίτου μέρους είναι αφενός, μέσω ερωτήσεων απαντήσεων να δώσει σύντομη περιγραφή ουσιωδών θεμάτων, αφετέρου η ανάδειξη μέσω ενδεικτικών φωτογραφιών των λαθών και των ενεργειών που ΔΕΝ πρέπει να κάνει ένας εργαζόμενος όταν εργάζεται σε θέσεις εργασίας σε ύψος.

1) Ενδεικτικά θέματα με μεγάλη επίδραση στην ασφαλή εργασία σε ύψος :

Σε αυτή τη παράγραφο, θα ασχοληθούμε με μερικά από τα θέματα τα οποία αφορούν έμμεσα ή άμεσα τις επιχειρήσεις διάσωσης από ύψος, εστιάζοντας κυρίως στη πρόληψη ατυχημάτων και τη μείωση του ρίσκου :

Ερ.1) Ποιος τοποθετεί μόνιμα συστήματα προστασίας από πτώση σε μια εγκατάσταση; (πχ μια οριζόντια ή κάθετη γραμμή ζωής)

Απ.1) Κάποιος που είναι πιστοποιημένος εγκαταστάτης από τον κατασκευαστή του αντίστοιχου συστήματος. Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη πρόσβαση και τα μέσα προστασίας από πτώση κατά τη διάρκεια της τοποθέτησης των μόνιμων συστημάτων όπως επίσης και σωστή επιλογή αλλά και σχεδιασμό της τοποθέτησης του συστήματος που θα χρησιμοποιηθεί.

Ερ.2) Ποιός τοποθετεί προσωρινά συστήματα προστασίας από πτώση? (πχ μια οριζόντια γραμμή ζωής από ιμάντα ή σχοινί)

Απ.2) Κάποιος που είναι εκπαιδευμένος σε αυτό. Σε περιβάλλον της IRATA μπορεί να τοποθετήσει ένα προσωρινό σύστημα με σχοινί ένας IRATA level 2 όμως τη μελέτη και την επίβλεψη αυτού την κάνει ένας IRATA level 3 (που θα πρέπει να επιβλέπει επι τόπου).

Στις προσωρινές γραμμές ζωής εκτός από τη προσοχή στις αγκυρώσεις των άκρων του συστήματος, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο ύψος που αυτό θα τοποθετηθεί σε συνδυασμό με το μέσο προστασίας από πτώση το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για να ασφαλιστεί ο εργαζόμενος σε αυτή, έτσι ώστε σε περίπτωση πτώσης να υπάρχει το απαραίτητο απαιτούμενο ύψος για να εποφευχθεί η πρόσκρουση του εργαζομένου στο έδαφος ή σε εμπόδια ή σε σημεία με κίνδυνο εγκλωβισμού.

Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να υπάρχει ένα Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για τη διάσωση κάποιου που μπορεί να υποστεί πτώση στη προσωρινή γραμμή ζωής (καθώς έχουν αναλυθεί σε προηγούμενο άρθρο οι επιπτώσεις μιας εκτεταμένης χρονικά ανάρτησης ενός εργαζομένου).

Υπενθυμίζεται εδώ ότι είναι πολύ σημαντικό όλοι όσοι εμπλέκονται είτε στη τοποθέτηση προσωρινών γραμμών ζωής είτε στη χρήση τους, να έχουν λάβει ως βασική παράμετρο σχεδιασμού τον συντελεστή πτώσης (που πρέπει να γνωρίζουν καλά από την εκπαίδευσή τους) ανάλογα με το πού και το πώς είναι ασφαλισμένοι και πώς κινούνται κάθε φορά. Σημαντική παράμετρος που πρέπει να μελετηθεί προ της εγκαταστάσεως του συστήματος θα πρέπει να είναι η διασφάλιση αποφυγής επαφής του ιμάντα ανάρτησης με αιχμηρές ακμές ή σημεία του εξοπλισμού, σε περίπτωση πτώσης εργαζομένου.

Ένα σύνηθες, ιδιαίτερα σοβαρό λάθος που παρατηρείται, είναι η χρήση ιμάντων ασφάλισης (ή και ανάρτησης) φορτίων σαν προσωρινή γραμμή ζωής. Απαιτείται πάρα πολύ προσοχή σε αυτό. Οι προσωρινές γραμμές ζωής από ιμάντα ΔΕΝ πρέπει να μπερδεύονται με τους ιμάντες με καστάνια που ασφαλίζουν φορτία π.χ. σε φορτηγά οχήματα. Οι προσωρινές γραμμές ζωής φέρουν διαφορετικού τύπου πιστοποίηση (συνεπεία διαφορετικού τύπου ελέγχων) και για την ορθή (πιστοποιημένη) εγκατάσταση τους, απαιτούνται εξειδικευμένα εξαρτήματα (ιμάντες ασφάλισης) για την ασφάλιση των άκρων τους επί της όποια κατασκευής. Τότε και μόνο τότε υπάρχει ένα ασφαλές, αξιόπιστο αλλά και, τεκμηριωμένα επαρκές, σύστημα προστασίας απο πτώση για χρήση απο εργαζόμενους.

Ερ.3) Απαιτείται μονός ή διπλός αναδέτης με αποβεστήρα;

Απ.3) Σε αρκετές περιπτώσεις οι εργαζόμενοι χρησιμοποιούν μονούς αναδέτες με αποσβεστήρα. Αυτός είναι ένα ασφαλής τρόπος εργασίας. Το πρόβλημα εντοπίζεται στη περίπτωση που ο εργαζόμενος θα χρειαστεί να μετακινηθεί μεταξύ σημείων σε ύψος με διακοπτόμενο δάπεδο εργασίας ή σε σημείο προ του οποίου παρεμβάλεται κάποιο εμπόδιο. Μην έχοντας άλλη επιλογή, θα απαιτηθεί να βγάλει το γάντζο απο ένα σημείο ανάρτησης και να το βάλει σε επόμενο, μετά το εμπόδιο ή το άνοιγμα του δαπέδου εργασίας. Για τον ελάχιστο αυτό χρόνο που απαιτείται να γίνει αυτό, ο εργαζόμενος θα αναρτάται / ασφαλίζεται κάπου μόνο απο τα χέρια του. Το να «κρατιέται» με τα χέρια του μόνο, δέν είναι αποδεκτός τρόπος ασφαλούς εργασίας σε ύψος.

www.petzl.com

Αν οι εργαζόμενοι δεν έχουν ένα συγκεκριμένο χώρο εργασίας που να έχει σχεδιαστεί ώστε να απαιτείται ο μονός αναδέτης και θα πρέπει να κινούνται και να περνάνε διάφορα ενδιάμεσα σημεία (π.χ. κίνηση επί μεταλλικών δοκών πέριξ των οποίων δεν έχουν τοποθετηθεί ακόμα δάπεδα), ή να μεταβούν σε ένα άλλο εκτεθειμένο σημείο κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, τότε από την αρχή θα πρέπει να υπάρξει πρόβλεψη διπλού αναδέτη (διχαλωτός) με αποσβεστήρα. Όπως, θα πρέπει να γνωρίζουν και από την εκπαίδευση, χρειάζεται ειδική προσοχή αν χρησιμοποιούμε δύο μονούς αναδέτες με αποσβεστήρα τοποθετημένους παράλληλα. Υπό συνθήκες μπορεί να γίνει επικίνδυνο.

Ερ.4) Πότε επιτρέπεται να χρησιμοποιείται ιμάντας χωρίς αποσβεστήρα;

Απ.4) Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε έναν ιμάντα ή ένα συγκεκριμένου τύπου σχοινί για να ασφαλιστούμε, μόνο στη περίπτωση που το σημείο αγκύρωσης είναι πολύ ψηλά πάνω απο εμάς και αυτός ο ιμάντας ή το σχοινί θα είναι σχεδόν υπο τάση (τεντωμένο) όταν δουλεύουμε, έτσι ώστε να μην υπάρχει περιθώριο πτώσης. Αν όμως, για να φτάσει στο σημείο εργασίας του, θα πρέπει να περάσει από εκτεθειμένα σημεία με εμπόδια ή θα πρέπει να ασφαλιστεί στο ύψος του στήθους ή χαμηλότερα, τότε θα πρέπει να έχει τον διπλό αναδέτη με αποσβεστήρα και μόνο.

Ερ.5) Λάθη στην ορθή χρήση του αναδέτη (μονού/διπλού με αποσβεστήρα);

Απ.5) Παρατηρείται συχνά ότι οι εργαζόμενοι (παρόλο που τονίζεται σε όλες τις εκπαιδεύσεις για προστασία από πτώση), δεν υπολογίζουν το ελάχιστο ασφαλές ύψος που μπορούν να εργάζονται με τον αναδέτη με αποσβεστήρα. Οι περισσότεροι κατασκευαστές έχουν ένα διάγραμμα που συνοδεύει τον αποσβεστήρα και αναγράφει το ελάχιστο ύψος που επιτρέπεται να εργαστείς (αν το σημείο ασφάλισης είναι χαμηλά).

Ο αποσβεστήρας όταν ανοίξει έχει ένα συγκεκριμένο μήκος [Β] στο οποίο πρέπει να προστεθεί το μήκος του αναδέτη (ιμάντα-[Α]), το μήκος από το σημείο «Α της ζώνης» ως το έδαφος (περίπου 1,5 μέτρο-[C]) και ένα μικρό περιθώριο 0,5-1 μέτρο λόγω της ταλάντωσης [D]. Άρα ανάλογα με τον τύπο /μοντέλο ΜΑΠΠ, μπορεί ο κατασκευαστής να προβλέπει ως ελάχιστο ύψος εργασίας αυτό των πέντε (5) μέτρων. Αν ο εργαζόμενος κινείται στα 3 μέτρα και υποστεί πτώση με μεγάλο συντελεστή πτώσης πιθανότατα θα βρεθεί να προσκρούει στο έδαφος.

Τα προβλήματα αυτά στα χαμηλά ύψη λύνονται για παράδειγμα, με τη τοποθέτηση συστημάτων επανατυλισσόμενων ανακοπτών πτώσης ή με τοποθέτηση του αναδέτη πάντα σε σημείο που βρίσκεται πιο ψηλά από το κεφάλι του χρήστη.
Οι περισσότερες περιπτώσεις μη σωστής χρήσης αναδετών με αποσβεστήρα σε χαμηλό ύψος παρατηρούνται στα ικριώματα (σκαλωσιές) κατά τη φάση της ανέγερσης ή αποσυναρμολόγησής τους.

Ερ.6) Ασφαλιζόμαστε όταν για την εκτέλεση εργασιών σε ύψος χρησιμοποιούμε ανυψωτικά Μηχανήματα Έργου (Εργοεξέδρες / καλαθοφόρα / αναρτώμενα καλάθια κ.ο.κ.);

Απ.6) Σε αρκετές εργασίες σε ύψος που εκτελούνται με καλαθοφόρα, εργοεξέδρες ή αναρτημένα καλάθια, οι εργαζόμενοι δεν φορούν ζώνη ασφαλείας οπότε δεν έχουν κάποιο μέσο ατομικής προστασίας απο πτώση. Σε περίπτωση αδιαθεσίας (π.χ. ζάλη) ή απότομης, μη αναμενόμενης, κίνησης του μηχανήματος μπορεί να βγουν εκτός καλαθιού. Άρα εφόσον δεν υπάρχει πρόβλεψη για χρήση ΜΑΠΠ, η μόνη πιθανότητα θα είναι να βρεθούν στο έδαφος. Η χρήση ζώνης ασφαλείας πρέπει να είναι υποχρεωτική καθώς αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη πρόληψη πιθανών ατυχημάτων αλλά και για τις επιχειρήσεις διάσωσης από θέσεις εργασίας σε ύψος.

Στις εκπαιδεύσεις για «Προστασία από Πτώση» πρέπει να γίνεται αναφορά στην ορθή πρακτική ασφάλισης των εργαζομένων για το σύνολο των ως άνω αναφερομένων περιπτώσεων. Όπως προαναφέρθηκε και σε άλλο σημείο, απαιτείται να υπάρχει ένα Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης που θα προβλέπει την αντιμετώπιση του συνόλου των κινδύνων που θα προκύπτουν από την (Ειδική) Ανάλυση Κινδύνου των εκτελούμενων εργασιών (π.χ. τι θα γίνει σε περίπτωσης βλάβης και ακινητοποίησης του εξοπλισμού, ποια θα είναι η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί για να κατέβουν οι εργαζόμενοι; ή τι θα πρέπει να γίνει αν ένας εργαζόμενος βγει εκτός καλαθιού και βρεθεί αιωρούμενος από αυτό ;).

2)Ενδεικτικές φωτογραφίες απο εργασίες σε ύψος με μη ορθή χρήση ΜΑΠΠ :

Ενδεικτικές φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο των συγγραφέων από λάθος τρόπους αγκύρωσης / ασφάλισης των συστημάτων Προστασίας από Πτώση. Σε κάθε φωτογραφία υπάρχει σύντομη επεξήγηση του λάθους.

2.Α) Μη σωστή τοποθέτηση προσωρινών γραμμών ζωής :

2.Β) Μη σωστά ελεγμένος και τοποθετημένος εξοπλισμός ασφαλείας :

Επίλογος :

Είναι πολύ σημαντικό να δίνεται η κατάλληλη προσοχή από όλους στη σωστή χρήση των Μέσων Ατομικής Προστασίας από Πτώση. Απαιτείται κατάλληλη εκπαίδευση, να υπάρχουν διαθέσιμα τα σωστά ΜΑΠΠ για την αντίστοιχη εργασία, να είναι σε καλή κατάσταση και επιθεωρημένα, να τηρούνται οι οδηγίες των κατασκευαστών του εξοπλισμού και να γνωρίζουν οι χρήστες πως και που χρησιμοποιείται το κάθε αντικείμενο.

Η πραγματοποίηση εργασιών με λάθος χρήση των ΜΑΠΠ, των συστημάτων προστασίας από πτώση (βλ. Γραμμές ζωής) κ.ο.κ. μπορεί να οδηγήσει σε συμβάν με τραυματισμό ή απώλεια ζωής εργαζομένου.

Η εργασία με άγνοια κινδύνου ή με λαθεμένο τρόπο ασφάλισης τον οποίο όμως ο εργαζόμενος θεωρεί ότι είναι σωστός (δηλαδή ο εργαζόμενος πιστεύει ότι είναι ασφαλής ενώ δεν είναι) δεν πρέπει να είναι επιτρεπτή σε κανένα χώρο εργασίας.
Σημαντικός παράγοντας για να διασφαλίζεται η ορθή προσέγγιση στην ασφάλιση των εργαζομένων σε ύψος, αποτελούν οι τακτικοί επιτόπου των εργασιών έλεγχοι ειδικευμένου προσωπικού, για την επίβλεψη των συνθηκών υπό τις οποίες εκτελούνται εργασίες σε ύψος.

Όμως, όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, σημαντικότερος παράγοντας παραμένει, ο ορθός σχεδιασμός και η, κατά συνέπεια, παροχή του κατάλληλου για την εκτελούμενη εργασία εξοπλισμού πρόσδεσης και ανάρτησης, με σκοπό την εξ’ αρχής ελαχιστοποίηση των “κακοτεχνιών”.

Οκτώβριος 2021

Καπετανάκης Θ.  –  Μήτσης Α.  –  Ελευθερόπουλος Δ.

Επικοινωνία : theofanis.kapetanakis@gmail.com

Σύνδεσμος : https://doi.org/10.5281/zenodo.5774054