7 χρυσοί κανόνες για ασφαλή εργασία σε ύψος

Θεοφάνης Καπετανάκης

Ο σκοπός του άρθρου είναι η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση σε θέματα υγείας και ασφάλειας για τις εργασίες σε ύψος. Μέσω των επτά κανόνων που αναφέρονται θα μπορείτε να εργάζεστε με περισσότερη ασφάλεια.
Απευθύνονται σε όσους εμπλέκονται στις εργασίες αυτές, σε κάθε θέση.

7 Κανόνες για Ασφαλή Εργασία σε Ύψος :

1 : Μήν εργάζεστε σε ύψος δίχως να είστε εκπαιδευμένοι

2 : Μήν εργάζεστε σε ύψος μόνοι σας ή δίχως άμεση επίβλεψη

3 : Επιλέξτε το σωστό συνδυασμό ζώνης ασφαλείας και μέσων προστασίας απο πτώση. Πάντα να φοράτε το κατάλληλο κράνος.

4 : Μήν πραγματοποιείτε καμία εργασία σε ύψος δίχως  – Σχέδιο Αντιμετώπισης Έκτακτης Ανάγκης (ή Περιστατικού)

5 : Μήν αυτοσχεδιάζετε για να εξασφαλίσετε πρόσβαση σε ένα σημείο όταν δεν επαρκή ο διαθέσιμος εξοπλισμός

6 : Να είστε πάντα ασφαλισμένοι από τουλάχιστον ένα σημείο όταν βρίσκεστε σε ύψος και υπάρχει κίνδυνος πτώσης. Ισχύει και στα καλαθοφόρα και στις σκαλωσιές*

7 : Μήν επιτρέπετε σε κανέναν να σας αναγκάσει να εργαστείτε σε ύψος λόγω βιασύνης ή άλλων συνθηκών δίχως να είστε κατάλληλα προετοιμασμένοι και η εργασία να είναι σωστά σχεδιασμένη

Σύντομη Περιγραφή των Κανόνων :

Κανόνας 1^ος:  Μήν εργάζεστε σε ύψος δίχως να είστε εκπαιδευμένοι

Το να εργάζεται κάποιος σε ύψος (σε εργασίες με κίνδυνο πτώσης από ύψος) δίχως να έχει παρακολουθήσει κατάλληλη εκπαίδευση, τον θέτει σε άμεσο κίνδυνο για τη ζωή του.

Η εργασία σε ύψος δίχως εκπαίδευση, εκτός του ότι παραβαίνει το νόμο, σημαίνει ότι ο εργαζόμενος δε γνωρίζει πώς να προστατευτεί από τους κινδύνους, πώς να χρησιμοποιήσει σωστά τα μέσα ατομικής προστασίας από πτώση (ΜΑΠΠ), ποιές είναι οι καλές πρακτικές, πώς να προγραμματιστεί μία εργασία με ασφάλεια κ.α. Στο άρθρο «Ζητήματα Εφαρμοσμένης Διάσωσης στην Εργασία σε Ύψος-Μέρος Ι» έχουμε περιγράψει τα είδη εργασίας σε ύψος που υπάρχουν.

Κατάλληλη εκπαίδευση πρέπει να λαμβάνουν όλοι όσοι εργάζονται σε θέσεις εργασίας σε ύψος. Ενδεικτικά επαγγέλματα : εργαζόμενοι σε πυλώνες/ ιστούς τηλεπικοινωνιών, τεχνικοί ανεμογεννητριών, εναερίτες δέντρων, εργαζόμενοι σε καλαθοφόρα ή σε κινητές ανυψωτικές εξέδρες εργασίας, εργαζόμενοι που κάνουν χρήση φορητών κλιμάκων (σκάλες) ή που λόγω της εργασίας τους πρέπει να εκτεθούν στο κίνδυνο πτώσης (πχ υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι, ψυκτικοί), εργαζόμενοι σε στέγες κτιρίων, εργαζόμενοι σε κατασκευή ικριωμάτων (σκαλωσιές) και πολλά ακόμη.   Πολλά ατυχήματα συμβαίνουν σε εργαζόμενους που χρησιμοποιούν σκαλωσιές.

Κανόνας 2^ος: Μήν εργάζεστε σε ύψος μόνοι σας ή δίχως άμεση επίβλεψη

Η εργασία σε ύψος εγκυμονεί κινδύνους για τους εργαζόμενους. Άν ένας εργαζόμενος υποστεί πτώση χρειάζεται άμεση ενεργοποίηση του σχεδίου έκτακτης ανάγκης, κλήση και παροχή βοήθειας λόγω των προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν, όπως έχουμε δει στα προηγούμενα άρθρα «Εξελίξεις για το Σύνδρομο Ανάρτησης» και «Ζητήματα Εφαρμοσμένης Διάσωσης στην Εργασία σε Ύψος-Μέρος ΙΙ».

Αν ο εργαζόμενος βρίσκεται σε ένα χώρο μόνος του και χρειάζεται βοήθεια: αν δε μπορέσει μόνος του να καλέσει σε βοήθεια, μπορεί να χρειαστεί αρκετός χρόνος μέχρι να το αντιληφθούν άλλοι εργαζόμενοι στο χώρο και αυτό είναι σε βάρος της υγείας του παθόντα/ τραυματία.

Για το λόγο αυτό, κανείς δε πρέπει να εργάζεται σε ύψος μόνος του. Θα πρέπει να υπάρχει κάποιος που τον παρατηρεί ή επιβλέπει ώστε να μπορεί να κάνει άμεσες ενέργειες σε περίπτωση που απαιτηθεί.

Κανόνας 3^ος: Επιλέξτε το σωστό συνδυασμό ζώνης ασφαλείας και μέσων προστασίας απο πτώση. Πάντα να φοράτε το κατάλληλο κράνος.

Παρατηρείται συχνά στις εργασίες σε ύψος είτε να μη γίνεται σωστή επιλογή της ζώνης ασφαλείας, είτε λάθος χρήση (ή επιλογή) του μέσου προστασίας από πτώση, είτε λάθος εφαρμογή ή συνδυασμός αυτών από τον εργαζόμενο.
Δείτε αντίστοιχο υλικό στο άρθρο «Ζητήματα Εφαρμοσμένης Διάσωσης στην Εργασία σε Ύψος – Μέρος ΙΙΙ.
Ο εξοπλισμός πρέπει επίσης να είναι σε καλή κατάσταση συμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή του.

Η χειρότερη κατάσταση εργασίας είναι όταν ο εργαζόμενος εργάζεται σε ύψος πιστεύοντας ότι τα ΜΑΠΠ που έχει θα τον προστατέψουν σε μία πτώση ενώ στη πραγματικότητα αυτό να μην ισχύει.

Η κατάλληλη έκφραση για αυτό είναι «Πιστεύεις ότι είσαι ασφαλής, ενώ δεν είσαι».

Σε κάθε εργασία θα πρέπει από τη φάση του σχεδιασμού της να επιλέγεται ο κατάλληλος συνδυασμός εξοπλισμού. Πρέπει να αποφεύγονται οι πατέντες και η «δίχως ορθή κρίση» τοποθέτηση συστημάτων που αντί τελικά να ενισχύουν την ασφάλεια, αντιθέτως να τη μειώνουν.
Δεν είναι όλα τα διαθέσιμα είδη εξοπλισμού κατάλληλα για όλων των ειδών τις εργασίες.

Στις εργασίες σε ύψος φοράμε πάντα το κατάλληλο κράνος.

Κανόνας 4^ος: Μήν πραγματοποιείτε καμία εργασία σε ύψος δίχως Σχέδιο Αντιμετώπισης Έκτακτης Ανάγκης (ή Περιστατικού)

Όσο σωστά προγραμματισμένη ή σχεδιασμένη και να είναι μία εργασία σε ύψος, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να συμβεί ένα ατύχημα (για παράδειγμα να βρεθεί ένας εργαζόμενος λιπόθυμος σε μια επικλινή στέγη, ασφαλισμένος από έναν ανακόπτη πτώσης).
Τα σενάρια είναι πάρα πολλά.

Υπάρχουν πολλές κοινές κατηγορίες και βασικές αρχές αντιμετώπισης των συμβάντων αυτών. Οι απαιτούμενες ενέργειες πρέπει να περιγράφονται σε ένα Σχέδιο Αντιμετώπισης Έκτακτης Ανάγκης ή Περιστατικού (ΣΑΕΠ) ή σε ένα Σχέδιο Διάσωσης (ΣΔ) που πρέπει να συνοδεύει την εργασία (Μέθοδος Εργασίας-Method Statement) και να είναι ξεκάθαρα προσαρμοσμένο στην εκάστοτε (συγκεκριμένη) εργασία.

Το Σχέδιο αυτό πρέπει να είναι εις γνώση όλων που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στη συγκεκριμένη εργασία, ενώ ειδικός διασωστικός εξοπλισμός που τυχόν να απαιτείται θα πρέπει να είναι διαθέσιμος στο χώρο εργασίας (πρίν την έναρξη της εργασίας) και οι εργαζόμενοι να γνωρίζουν να τον χρησιμοποιούν.

Κανόνας 5^ος: Μήν αυτοσχεδιάζετε για να εξασφαλίσετε πρόσβαση σε ένα σημείο όταν δεν επαρκή ο διαθέσιμος εξοπλισμός

Σε αρκετές εργασίες δεν υπάρχει κατάλληλη πρόσβαση για το σημείο εργασίας (για παράδειγμα τοποθέτηση τεντών σε μπαλκόνι, ή κλιματιστικών εκτός μπαλκονιού κ.ο.κ.) για τους εργαζόμενους. Εκεί ανακύπτει το ερώτημα μεταξύ των εργαζομένων: «πώς θα φτάσουμε εκεί?» και αυτό είναι το κρίσιμο σημείο, όπου πρέπει να ληφθεί μία απόφαση. Συνήθως τότε ξεκινάει ο αυτοσχεδιασμός με ότι εξοπλισμό υπάρχει διαθέσιμος εκεί (για παράδειγμα θα χρησιμοποιηθεί μια φορητή σκάλα και θα ζητηθεί απο κάποιον να κρατάει «γερά» τη βάση της έτσι ώστε ο άλλος εργαζόμενος να μπορεί να τεντωθεί ή να βγεί εκτός για να φτάσει στο σημείο που επιθυμεί).

Αντίστοιχη περίπτωση είναι όταν ένας εργαζόμενος θέλει να ανέβει σε ένα ψηλότερο σημείο και η διαθέσιμη σκάλα είναι οριακή ή δεν φτάνει, οπότε ο συνήθης αυτοσχεδιασμός είναι η τοποθέτηση της σκάλας πάνω σε παλέτες ή άλλα αντικείμενα (ακόμα και κλαρκ).
Αυτό προφανώς δεν είναι σωστή μέθοδος εργασίας.

Μέσω της εκπαίδευσης θα πρέπει κάθε εργαζόμενος να μάθει το τρόπο προγραμματισμού των εργασιών (σωστός σχεδιασμός, επιλογή των κατάλληλων μέσων πρόσβασης,  κατάλληλος εξοπλισμός ατομικής προστασίας και ορθή χρήση του) και το τί δεν πρέπει να κάνει (ή τι να αποφεύγει να κάνει) στην εργασία σε ύψος.

Κανόνας 6^ος:  Να είστε πάντα ασφαλισμένοι από τουλάχιστον ένα σημείο όταν βρίσκεστε σε ύψος και υπάρχει κίνδυνος πτώσης. Ισχύει και στα καλαθοφόρα και στις σκαλωσιές

Σε οποιαδήποτε θέση εργασίας στην οποία υπάρχει ο κίνδυνος πτώσης, ο εργαζόμενος θα πρέπει να χρησιμοποιεί τα κατάλληλα ΜΑΠΠ. Αν ο εργαζόμενος πατάει με τα πόδια του κάπου τότε χρειάζεται ένα σημείο προστασίας απο πτώση. Δηλαδή, πρέπει να είναι ασφαλισμένος από ένα σημείο με ένα κατάλληλο σύστημα, αμφότερα τα οποία ακολουθούν συγκεκριμένες προδιαγραφές και πρότυπα.

Αυτό ισχύει και για την εργασία σε καλαθοφόρα μηχανήματα ή σε κινητές ανυψωτικές εξέδρες εργασίας ^[1] για το λόγο ότι υπάρχει ο κίνδυνος ανατροπής του καλαθιού ή απότομης κίνησης με αποτέλεσμα να βγεί ο εργαζόμενος εκτός του καλαθιού (μή ελεγχόμενη κίνηση).
Για την εργασία σε καλαθοφόρα, μέσω της εκπαίδευσης οι εργαζόμενοι μαθαίνουν τις ιδιαιτερότητες που υπάρχουν και τις διαφορετικές ανάγκες ασφάλισης.

Αντίστοιχα, όταν οι εργαζόμενοι κινούνται εντός ικριώματος (σε σκαλωσιά) και για λόγους εργασίας θα πρέπει να σκύψουν εκτός από τα προστατευτικά κάγκελα ή αν η σκαλωσιά δεν πληροί όλες τις προδιαγραφές τότε θα πρέπει να είναι ασφαλισμένοι έναντι πτώσης.^[2],[3]

Κανόνας 7^ος: Μήν επιτρέπετε σε κανέναν να σας αναγκάσει να εργαστείτε σε ύψος λόγω βιασύνης ή άλλων συνθηκών δίχως να είστε κατάλληλα προετοιμασμένοι και η εργασία να είναι σωστά σχεδιασμένη

Στη σημερινή εποχή με τους γρήγορους ρυθμούς, το τρόπο που γίνονται κάποιες εργασίες και τον ανταγωνισμό είναι συχνό το φαινόμενο της πίεσης χρόνου προς τους εργαζόμενους για τη γρήγορη διεκπεραίωση μιας εργασίας.

Στις εργασίες σε ύψος, η βιασύνη, η έλλειψη εκπαίδευσης και η παράλλειψη των καλών πρακτικών, του σχεδιασμού και της χρήσης των κατάλληλων ΜΑΠΠ οδηγεί τους εργαζομένους στο να γίνουν μέρος της στατιστικής των ατυχημάτων.
Δεν υπάρχει πολυτιμότερο αγαθό απο τη ζωή σας, οπότε αν σας τύχει ή άν σας ζητηθεί κάτι αντίστοιχο, μη συμμετέχετε σε τέτοιου είδους εργασία βάζοντας σε κίνδυνο τη ζώη σας.
Ζητείστε επίμονα απο τον εργοδηγό ή τον εργοδότη σας να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να πραγματοποιήσετε την εργασία σε ύψος με ασφάλεια.

Μία παρότρυνση :

Πρέπει όλοι οι συμμετέχοντες σε εργασίες σε ύψος να είναι εκπαιδευμένοι στη παροχή πρώτων βοηθειών. Ενισχύεται με το τρόπο αυτό η κουλτούρα ασφάλειας, η πρόληψη και η αντιμετώπιση ατυχημάτων. Υπάρχουν αρκετές επιλογές στο τομέα αυτό και με μία έρευνα στο διαδίκτυο είναι πλέον πολύ εύκολο για όλους να προγραμματίσουν την εκπαίδευσή τους. Επίσης, πρέπει να είναι πάντα άμεσα διαθέσιμο στο χώρο εργασίας ή να μπορεί να αφιχθεί αν απαιτηθεί σε πολύ γρήγορο χρόνο ένα κατάλληλο φαρμακείο.

Προσοχή στις εργασίες σε ύψος σε απομακρυσμένες περιοχές ή σε σημεία με δύσκολη πρόσβαση.

Επίλογος – Προβληματισμοί :

Όσο και να φαίνεται απλή πολλές φορές ή να έχει γίνει πλέον συνήθεια (ρουτίνα) μια εργασία σε ύψος, οι εργαζόμενοι, οι επιβλέποντες, οι εργοδηγοί, οι τεχνικοί ασφαλείας, οι εργοδότες και γενικότερα όλοι οι εμπλεκόμενοι δεν θα πρέπει να επαναπαύονται ποτέ.

Από μια γρήγορη έρευνα στο διαδίκτυο για τους τελευταίους μήνες, ενδεικτικά εμφανίζονται τα παρακάτω ατυχήματα που έχουν να κάνουν με πτώση εργαζομένου από ύψος (και έχουν δημοσιοποιηθεί):

Εκπαίδευση, σχεδιασμός, κατάλληλος εξοπλισμός, σχέδιο έκτακτης ανάγκης, όχι βιασύνη, επαρκή συνεχή επίβλεψη και παροχή υποστήριξης στο έργο των εργαζομένων έτσι ώστε με τη βοήθεια όλων η κάθε εργασία να υλοποιείται με ασφάλεια.

Βρισκόμαστε στο 2022 και γίνονται ακόμα πολλά θανατηφόρα ατυχήματα με πτώση εργαζομένων από ύψος. Απαιτείται η συμβολή όλων ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση προς όφελος της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων σε ύψος στην χώρα μας.

Ιδιαίτερη προσοχή στην επίβλεψη εργασιών. Επίσης, χρειάζεται αλληλοβοήθεια και αλληλοϋποστήριξη μεταξύ των εργαζομένων. Να βοηθάει και να προστατεύει ο ένας τον άλλο κάθε στιγμή.

Παραπομπές :

• [1]: https://www.elinyae.gr/themata-yae/ergasia-se-ypsos/page/kinites-anypsotikes-exedres-ergasias-kaee
• [2]: https://ecopress.gr/sepie-odigos-orthis-topothetisis-ikriomaton-ti-symvainei-sta-ergotaxia/
• [3]: https://www.elinyae.gr/themata-yae/ergasia-se-ypsos/page/ikriomata-skalosies

Νοέμβριος 2022

Θεοφάνης Καπετανάκης
Εκπαίδευση & Διάσωση Εργαζομένων σε Ύψος
IRATA level 3, Εκπαιδευτής Ενηλίκων ΕΟΠΠΕΠ
Mail: theofanis.kapetanakis@gmail.com