Διάσωση σε Περιορισμένους Χώρους, τα κυριότερα προβλήματα για τις ομάδες διάσωσης – Fire Rescue Pedia

Βαθμολογία

Διάσωση σε Περιορισμένους Χώρους, τα κυριότερα προβλήματα για τις ομάδες διάσωσης

Η επιχείρηση διάσωσης εργαζομένου/ων σε περιβάλλον περιορισμένων χώρων εγείρει σημαντικά πρακτικά προβλήματα για τους διασώστες. Εκ φύσεως και ορισμού, οι χώροι αυτοί παρουσιάζουν συνήθως δυσκολίες πρόσβασης, εισόδου και κίνησης για τους εργαζομένους ενώ μπορεί να συνυπάρχουν κίνδυνοι όπως η έλλειψη οξυγόνου, εκρηκτική ατμόσφαιρα, ύπαρξη επικίνδυνων αερίων, υλικών, κίνδυνοι καταπλάκωσης ή πτώσης ή ενσφήνωσης κ.α.

Οι κίνδυνοι αυτοί υπάρχουν και για την ομάδα έκτακτης ανάγκης ή/και τις ομάδες διάσωσης, ειδικά δε σε περιπτώσεις όπου θα πρέπει να επιχειρήσουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον με την επιπλέον πίεση του χρόνου καθώς και των ενεργειών για τη διάσωση του ή των ατόμων τα οποία καλούνται να συνδράμουν. Οι διασώστες που θα επιχειρήσουν για τον απεγκλωβισμό/διάσωση πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων κινδύνων καθώς και για την ύπαρξη αντιστοίχως καινούργιων κινδύνων οι οποίοι ενδεχομένως έχουν προκύψει από το συμβάν/ αίτιο το οποίο οδήγησε στο ατύχημα. Η σωστή προετοιμασία, η έγκαιρη πληροφόρηση και η ύπαρξη ενημερωμένου σχεδίου διάσωσης είναι συνήθως οι κύριοι παράγοντες που καθορίζουν μια επιχείρηση διάσωσης.

Η διαδικασία της διάσωσης αποτελεί μια μεθοδική αλλά παρ’ όλα αυτά και δυναμική διαδικασία η οποία περιλαμβάνει διάφορα βήματα. Όπως κάθε επιχείρηση διάσωσης, έτσι και η εφαρμογή των μεθόδων σε περιορισμένους χώρους φέρνει τους διασώστες αντιμέτωπους με αρκετές δυσκολίες τις οποίες θα πρέπει, ιδανικά, να γνωρίζουν ήδη από τον σχεδιασμό της επιχείρησης. Τις δυσκολίες αυτές θα πρέπει είναι σε θέση να τις αντιμετωπίσουν εφαρμόζοντας κατάλληλες μεθόδους, τεχνικές και δεξιότητες έτσι ώστε να φέρουν εις πέρας την επιχείρηση διάσωσης σε εύλογο χρονικό διάστημα και με ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η συνοπτική περιγραφή των συνηθέστερων προβλημάτων που μπορεί να αντιμετωπίσει μια ομάδα διάσωσης σε επιχειρήσεις εντός περιορισμένων χώρων. Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να γίνει σαφές ότι οι μέθοδοι, οι τρόποι διαχείρισης και επίλυσης των προβλημάτων αυτών είναι αντικείμενο εξειδικευμένων εκπαιδεύσεων, το οποίο είναι πέραν το σκοπού του παρόντος κειμένου.

Διάσωση σε Περιορισμένους Χώρους, τα κυριότερα προβλήματα για τις ομάδες διάσωσης — Photo 1

Περιορισμένοι Χώροι – Σύντομη Περιγραφή :

Οι περιορισμένοι χώροι (Π.Χ.) είναι χώροι που συναντώνται συνήθως σε περιβάλλοντα εργασίας και το κύριο χαρακτηριστικό τους μεταξύ άλλων είναι ότι δεν έχουν σχεδιαστεί για τη μόνιμη παρουσία ή εργασία, εργαζομένων εντός τους.

Για παράδειγμα τέτοιοι χώροι είναι : δεξαμενές/ σιλό/ φρεάτια/ αγωγοί/ πηγάδια/ φούρνοι/ εναλλάκτες/ αντιδραστήρες/ δοχεία/ καμινάδες/ πύργοι απόσταξης κ.α.

Κοινό χαρακτηριστικό στους περισσότερους περιορισμένους χώρους είναι η δυσκολία εισόδου μέσω οριζόντιων / κάθετων ανθρωποθυρίδων ή και άλλων αντίστοιχων προσβάσεων. Συχνά αυτές είναι ιδιαίτερα στενές, γεγονός το οποίο δημιουργεί ιδιαίτερα ζητήματα σχετικά με τον κατάλληλο σωματότυπο των εργαζομένων που θα εργαστούν εντός.

Στο παρόν άρθρο ωστόσο, δεν θα αναλύσουμε τις διαδικασίες για ασφαλή πρόσβαση και προγραμματισμό εργασίών σε ΠΧ ούτε και τους τρόπους οργάνωσης και σχεδιασμού επιχειρήσεων διάσωσης απο ΠΧ, αλλά θα επικεντρωθούμε στα κυριότερα προβλήματα τα οποία μπορεί να συναντήσουν οι ομάδες διάσωσης σε ένα ανάλογο περιβάλλον.

Τα κυριότερα προβλήματα για τις ομάδες διάσωσης στις επιχειρήσεις διάσωσης εντός Περιορισμένων Χώρων – Σύντομη περιγραφή :

Οι δυσκολίες και τα προβλήματα κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων διάσωσης απο ΠΧ περιλαμβάνουν:

Αλλαγή κατευθύνσεων (οριζόντια σε κάθετη πρόσβαση)
Προβλήματα τριβών των γραμμών διάσωσης
Πολύ στενές προσβάσεις
Προβλήματα με τις γραμμές ασφάλισης
Διπλοί (ΠΧ εντός άλλου ΠΧ) ή διαδοχικοί ΠΧ
Ανάγκη για χρήση συστημάτων προστασίας αναπνοής
Απαίτηση για χρήση στολών χημικής προστασίας.

Τα παραπάνω προβλήματα δύνανται να απαντώνται είτε μεμονωμένα είτε συνδυαστικά. Είναι ευνόητο το γεγονός ότι όσο πιο πολλά από αυτά συνδυάζονται τόσο πιο δύσκολη γίνεται μια επιχείρηση διάσωσης. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι στο παρόν άρθρο δεν εξαντλούνται όλες οι ανάλογες περιπτώσεις και δεν παρουσιάζονται όλα τα προβλήματα που δύναται να συναντήσει μια ομάδα διάσωσης σε ΠΧ, αλλά γίνεται μια προσπάθεια παρουσίασης των πλέον κοινών ζητημάτων που προκύπτουν.

Τα κυριότερα προβλήματα για τις ομάδες διάσωσης στις επιχειρήσεις διάσωσης εντός Περιορισμένων Χώρων :

Παρακάτω θα περιγράψουμε τα κυριότερα προβλήματα που υπάρχουν σε επιχειρήσεις διάσωσης ώστε ο αναγνώστης να μπορέσει να κατανοήσει τις δυσκολίες που θα κληθούν αντιμετωπίσουν οι διασώστες σε ένα τέτοιο περιβάλλον.

Αλλαγή κατεύθυνσης (Ο->Κ ή Κ->Ο)

Σε κάποιους ΠΧ η διεύθυνση της κίνησης μπορεί να αλλάζει στο εσωτερικό τους. Για παράδειγμα, σε ένα ΠΧ «Α» η είσοδος είναι δυνατόν να πραγματοποιείται από μια ανθρωποθυρίδα, εν συνεχεία η διαδρομή πρόσβασης να απαιτεί την κίνηση σε οριζόντιο επίπεδο και ακολούθως να οδεύει σε μια κάθετη κλίμακα που απαιτεί κατάβαση / ανάβαση.

Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση είναι το γεγονός ότι ενώ κατά την είσοδο και την αρχική όδευση μπορεί να μη χρειάζονται Μέσα Ατομικής Προστασίας από Πτώση, ωστόσο για τη περαιτέρω ασφαλή κίνηση κατά την κίνηση στην κλίμακα, αυτά να είναι απαραίτητα, επιπλέον να υπάρχει ανάγκη για την τοποθέτηση συστήματος προστασίας από πτώση ή ακόμα και η ανάγκη για ανέλκυση ενός τραυματία εντός του ΠΧ στο σημείο αυτό καθώς και πολλές ακόμη ανάλογες περιπτώσεις.

Αντίστοιχα, υπάρχει και η αντίθετη περίπτωση, σε έναν ΠΧ «Β» η είσοδος πρόσβασης μπορεί αρχικά να είναι κατακόρυφη ενώ στη συνέχεια να γίνεται οριζόντια. Πολλές φορές, στη περίπτωση αυτή, οι εργαζόμενοι ενώ αρχικά χρησιμοποιούν κάποιο σύστημα προστασίας από πτώση, μόλις φτάσουν στο οριζόντιο τμήμα, το αφαιρούν, προκειμένου να έχουν δυνατότητα και άνεση κίνησης και εργασίας.

Τα κοινά προβλήματα που μπορεί να συνυπάρχουν και στις δύο περιπτώσεις είναι αυτά της απώλειας επικοινωνίας και της άμεσης οπτικής επαφή, καθώς και αυτά που αφορούν τις τριβές των γραμμών των συστημάτων προστασίας από πτώση αλλά και τις αντίστοιχες των συστημάτων ανέλκυσης ή και διάσωσης.

Διαχείριση Τριβών

Αν το εσωτερικό του ΠΧ έχει εμπόδια ή αν η κίνηση των γραμμών με χρήση συστημάτων ανέλκυσης δεν έχει μια «καθαρή»-ευθεία γραμμή, τότε είναι σύνηθες να τρίβεται το σχοινί ή το συρματόσχοινο των γραμμών του συστήματος προστασίας από πτώση ή ανέλκυσης ή του συστήματος διάσωσης σε διάφορα μέρη της κατασκευής.

Ως αποτέλεσμα, η τριβή δημιουργεί πρωτίστως επιπρόσθετη αντίσταση στα συστήματα ανέλκυσης/ διάσωσης ενώ υπάρχει φυσικά και ο κίνδυνος να αστοχήσει μέρος του συστήματος λόγω της φθοράς που υπόκειται απο την επαφή. Η αποφυγή τριβών ή η επίλυση προβλημάτων με τριβές πρέπει να γίνεται από τα μέλη της ομάδας διάσωσης άμεσα και ιδανικά ήδη από το σχεδιασμό (σχέδιο διάσωσης).

Σε αυτό το σημείο να προσθέσουμε ότι τα προβλήματα τριβών σαφώς υπάρχουν και κατά τις διαδικασίες πρόσβασης και εισόδου των εργαζομένων στον ΠΧ (π.χ. όταν χρησιμοποιούνται συστήματα επανατυλισσόμενων ανακοπτών πτώσης ή άλλων συστημάτων ανάσχεσης πτώσης, στα οποία ο εργαζόμενος δεν βρίσκεται σε συνεχή ανάρτηση) όμως επειδή τα συστήματα δεν είναι υπό τάση, συνήθως (δυστυχώς) δε λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν. Σε μια επιχείρηση διάσωσης ωστόσο όπου πλέον τα διάφορα συστήματα είναι υπό πλήρη τάση, τα προβλήματα αυτά απαιτούν άμεση επίλυση.

Ιδιαίτερα στενή είσοδος σε Περιορισμένο Χώρο

Υπάρχουν κατασκευές ΠΧ που διαθέτουν πολύ στενή είσοδο ή και πρόσβαση. Η ανθρωποθυρίδα εισόδου μπορεί να είναι πολύ στενή σε βαθμό που για να μπει ένας εργαζόμενος με φυσιολογικό σωματότυπο και βάρος ~80κιλών να δυσκολεύεται αρκετά.

Όταν δε απαιτείται επιπλέον να εισέλθει και με χρήση ζώνης ασφαλείας θα δημιουργηθούν επιπλέον προβλήματα (όπως π.χ. θα πιάνονται οι ιμάντες της ζώνης καθώς κινείται) ή αν θα πρέπει αντιστοίχως να εισέλθει με χρήση αναπνευστικής συσκευής, αυτό δεν θα είναι εφικτό με τη συσκευή στη πλάτη.

Οι ΠΧ με ανάλογες στενές εισόδους ή με αντίστοιχα στενές διόδους στο εσωτερικό τους δημιουργούν σοβαρά προβλήματα σε μια επιχείρηση διάσωσης για τους διασώστες, τα οποία επηρεάζουν σαφώς την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της επέμβασης, του απεγκλωβισμού και της διάσωσης. Έχοντας αυτά υπόψη, οι διασώστες θα πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με την μεθοδολογία της κίνησης , τους τρόπους προώθησης καθώς και με τις ενέργειες απεγκλωβισμού και διάσωσης εντός τέτοιων χώρων, ενώ αντίστοιχα ο προς χρήση διασωστικός εξοπλισμός, μέσα και τεχνικές θα πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα.

Συνεστραμένες / Εγκλωβισμένες Γραμμές Ασφαλείας

Η πιο συνηθισμένη μέθοδος εισόδου σε ΠΧ στη βιομηχανία είναι το να εισέρχεται ο εργαζόμενος πατώντας σε κλίμακα, φορώντας ζώνη ασφαλείας και να είναι ασφαλισμένος από έναν επανατυλισσόμενο ανακόπτη πτώσης ο οποίος παράλληλα διαθέτει και ενσωματωμένο βαρούλκο (βίντζι) ώστε να μπορεί να γίνει άμεση ανέλκυσή του αν απαιτηθεί.

Το πρόβλημα σε αυτή περίπτωση δημιουργείται όταν θα πρέπει να εισέλθει εντός του ΠΧ και δεύτερος εργαζόμενος με ξεχωριστό, αντίστοιχο, σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι από την είσοδο του ΠΧ και προς το εσωτερικό του θα υπάρχουν 2 γραμμές ασφάλισης (λχ 2 συρματόσχοινα αν χρησιμοποιούνται τυποποιημένα συστήματα).

Οι εργαζόμενοι λόγω του στρες και του φόρτου εργασίας δεν θα έχουν τη προσοχή τους στραμμένη στο πως πρέπει να κινούνται ώστε να μην περιελιχθούν οι γραμμές ασφάλισης τους. Το πόσο πιθανό είναι το τελευταίο να συμβεί, εξαρτάται από το πόσο μεγάλο μήκος έχουν οι γραμμές ασφάλισης τους (πόσο βαθιά έχουν κατέβει) και το πόσο συχνά θα κινούνται στη βάση ή το εσωτερικό του ΠΧ, έτσι ώστε να προκύψει συστροφή των 2 μέσων μεταξύ τους. Όταν δε γίνει αυτό, δεν θα είναι εφικτή η ανέλκυση κανενός εκ των δύο.

Στην περίπτωση αυτή, αν συμβεί μια έκτακτη ανάγκη, οι εργαζόμενοι λόγω της συστροφής είναι πολύ πιθανόν να υποχρεωθούν να αποδεσμευτούν από τις γραμμές ασφάλισής τους και να βγουν από το ΠΧ άνευ ασφάλισης.

Αντιστοίχως τα μέλη της ομάδα διάσωσης η οποία θα κληθεί να επέμβει, θα πρέπει αντίστοιχα να γνωρίζουν το πως πρέπει να κινηθούν στην αντίστοιχη περίπτωση ώστε να μην περιπλεχθούν αντιστοίχως τα συστήματα ασφάλισης τους, και αν πρέπει να επιχειρήσουν για διάσωση, να γνωρίζουν τρόπους ώστε να επιλύσουν το πρόβλημα αυτό (εργαζόμενοι με μπλεγμένες τις γραμμές ασφάλισής τους).

Διπλοί Περιορισμένοι Χώροι (ΠΧ εντός ΠΧ) ή Διαδοχικοί Περιορισμένοι Χωροι

Υπάρχουν κατασκευές που είναι ΠΧ αλλά εντός τους υπάρχει 2^η είσοδος για άλλο χώρο επίσης ο οποίος ομοίως είναι ΠΧ. Μπορεί να υπάρχουν πολλές διαμορφώσεις. Σημείο κρίσιμης προσοχής είναι το γεγονός αν οι είσοδοι των δύο αυτών ΠΧ είναι στην ίδια ευθεία ή όχι! Στην περίπτωση που δεν είναι στην ίδια ευθεία, απαιτείται μεγάλη προσοχή στο σχεδιασμό της επιχείρησης, της ανάπτυξης των γραμμών αλλά και στην εφαρμογή των μεθόδων διάσωσης ενώ η ομάδα διάσωσης θα πρέπει να είναι ικανή και προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει αυτές τις δυσκολίες.

Όταν πραγματοποιούνται εργασίες σε τέτοιους χώρους, ο προγραμματισμός πρέπει να είναι διαφορετικός, και στην περίπτωση αυτή δεν πρέπει μια τέτοια αλληλουχία ΠΧ να νοείται σαν ένας ΠΧ με μια μόνο πρόσβαση αλλά θα πρέπει επιπλέον να λαμβάνεται υπόψη η εσωτερική διαμόρφωση και οι αντίστοιχες οδεύσεις.

Μπορεί λχ να γίνεται είσοδος σε δεξαμενή από ανθρωποθυρίδα στο επάνω μέρος της και το πρώτο σκέλος να καταλήγει στη βάση της , ακολούθως να απαιτείται οριζόντια κίνηση προς τη άκρη της όπου υπάρχει ένα φρεάτιο που μπορεί να είναι οριζόντιο ή κάθετο και όπου αντιστοίχως απαιτείται ασφάλιση για την πρόσβαση σε αυτό.

Στις περιπτώσεις αυτές είναι πολύ πιθανό να μην είναι εφικτό να γίνει η εργασία με ένα μόνο σύστημα που θα είναι αγκυρωμένο έξω απο τη δεξαμενή (μπορεί να υπάρχουν έντονα προβλήματα τριβών), αλλά θα πρέπει να γίνει χρήση δυο ξεχωριστών συστημάτων ασφάλισης για κάθε επιμέρους πρόσβαση. Αντίστοιχα και μια επιχείρηση διάσωσης σε αυτή την περίπτωση να πρέπει να σχεδιαστεί ανάλογα και να εκτελεστεί τμηματικά.

Το πλέον σίγουρο σε κάθε περίπτωση είναι το γεγονός ότι ο σχεδιασμός της διάσωσης από ένα ΠΧ δεν μπορεί να λάβει χώρα την ώρα του συμβάντος. Οι κατάλληλες τεχνικές και διαδικασίες, ο απαραίτητος εξοπλισμός, η αντιμετώπιση προβλημάτων, οι ανάγκες σε προσωπικό και οι θέσεις ευθύνης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να έχουν καταγραφεί και επιλυθεί εξ` αρχής.

Αυξάνοντας τη δυσκολία

Οι επιχειρήσεις διάσωσης σε ΠΧ μπορεί να γίνουν ακόμα πιο σύνθετες και απαιτητικές στις περιπτώσεις που απαιτείται η χρήση μέσων προστασίας της αναπνοής ή στολών χημικής προστασίας ή ακόμα και συνδυασμοί αυτών.

Οι επιχειρήσεις αυτές εκ φύσεως είναι υψηλής επικινδυνότητας. Για παράδειγμα, σε περίπτωση χρήσης Αναπνευστικής Συσκευής Ανοιχτού Κυκλώματος (ΑΣΑΚ) θα πρέπει να συνυπολογίζονται οι διαθέσιμοι χρόνοι παραμονής, ενώ παράλληλα να λαμβάνεται υπόψη ότι η χρήση προσωπίδας μειώνει δραματικά το οπτικό πεδίο των διασωστών.

Αντίστοιχα με τη χρήση εξωτερικής τροφοδοσίας αέρα (airline) απαιτείται προσεκτική και συστηματική διαχείριση των σωλήνων. Επιπλέον, χρήση και στολής χημικής προστασίας καθιστά ακόμα πιο δυσχερή τη κίνηση εντός του ΠΧ, με αποτέλεσμα οι διασώστες να πρέπει κινούνται πιο αργά και προσεκτικά ενώ και η μεταφορά φορείου καθίσταται πλέον αρκετά δύσκολη διαδικασία. Σε κάθε περίπτωση αναλογιστείτε ότι τα προβλήματα που περιγράφηκαν παραπάνω θα υπάρχουν και σε αυτές τις περιπτώσεις. Είναι λοιπόν ωφέλιμο να σχεδιάζετε αντίστοιχες διαδικασίες, έχοντας πάντα υπόψη το χειρότερο δυνατό σενάριο (worst case scenario) και αντιστοίχως ένα τουλάχιστον εφεδρικό σενάριο.

Κατηγοριοποίηση της δυσκολίας διάσωσης σε Περιορισμένους Χώρους

Ολοκληρώνοντας, θα κάνουμε μια σύντομη αναφορά σε μια κατηγοριοποίηση που μπορεί να γίνει για τους τρόπους διάσωσης σε ΠΧ:

(Ι):Ατύχημα σε ΠΧ -> Αυτοδιάσωση, το θύμα εξέρχεται μόνο του

(ΙΙ): Ατύχημα σε ΠΧ -> Άμεση / Έμμεση διάσωση από τον Υπεύθυνο Ασφαλείας ή τον Διασώστη σε ετοιμότητα (μπορεί λχ να είναι και ο χειριστής του τρίποδα καθέλκυσης /ανέλκυσης)

(ΙΙΙ): Ατύχημα σε ΠΧ -> Σοβαρό ατύχημα: Απαιτείται επέμβαση ομάδας διάσωσης με / χωρίς τεχνικό εξοπλισμό διάσωσης η/και φορείο.

(IV): Ατύχημα σε ΠΧ -> Πολύ Σοβαρό Ατύχημα: Απαιτείται η επέμβαση εξειδικευμένης ομάδας και η χρήση κατάλληλης προστασίας της αναπνοής , στολών χημικής προστασίας ή συνδυασμός και των δύο με / χωρίς τεχνικό εξοπλισμό διάσωσης η/και φορείο.

Η παραπάνω κατηγοριοποίηση δεν αποτελεί κάποιο συγκεκριμένο πρότυπο ή μια διεθνώς τυποποιημένη ή καθιερωμένη ορολογία. Είναι ωστόσο μια πρόταση που θέτουμε προς συζήτηση ώστε να μπορούμε να διακρίνουμε τα επίπεδα δυσκολίας σε επιχειρήσεις διάσωσης εντός περιορισμένων χώρων καθώς και τις σχετικές απαιτήσεις αλλά και επιμέρους κινδύνους ανά περίπτωση. Τα επίπεδα διαφορετικής δυσκολίας ορίζουν αντιστοίχως και τις ανάγκες εκπαίδευσης, ικανοτήτων, εξοπλισμού, χρόνου ανταπόκρισης και αριθμού άμεσα εμπλεκομένων.

Μερικά παραδείγματα: Αν απαιτείται να τοποθετηθεί ο παθόντας σε φορείο για τη μεταφορά τους εκτός του ΠΧ τότε είμαστε κατ` ελάχιστο στη κατηγορία ΙΙΙ. Αν ο χώρος έχει αρκετά εσωτερικά εμπόδια ή επίπεδα τότε επίσης είμαστε κατ` ελάχιστο στη κατηγορία ΙΙΙ.

Όπως έχουμε αναφέρει ο σχεδιασμός και η εκτίμηση των χρόνων[i], της δυσκολίας καθώς και του συνόλου των απαιτήσεων (προσωπικό, μέσα, διαδικασίες)της διάσωσης είναι απαραίτητο και ουσιώδες να γίνονται εξ` αρχής έτσι ώστε να λαμβάνονται όλα τα κατάλληλα μέτρα και προφυλάξεις αλλά και για να πραγματοποιείται η απαραίτητη προετοιμασία όλων όσων πιθανόν να εμπλακούν.

Συγγραφείς: Καπετανάκης Θεοφάνης, Βυθούλκας Νικόλαος

Theofanis.kapetanakis@gmail.com

Ιανουάριος 2023