Αποθήκευση και Μεταφορά Επικινδύνων ουσιών

ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΩΝΤΑΙ

Επικίνδυνα υλικά συναντώνται παντού και υπάρχει ο κίνδυνος έκθεσης σε αυτά στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιστατικών όπου καλείται να επέμβη η πυροσβεστική. Η μόνη εξαίρεση θα μπορούσε να πεί κανείς πως είναι ο απεγκλωβισμός σε ανελκυστήρες!

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ – ΦΟΡΤΙΑ
Εκρηκτικά – δυναμίτιδες, πυρίτιδα (μπαρούτι)
Αέρια – Επικίνδυνα ή όχι από τη φύση τους (ασετιλίνη, αέρας εντός κυλίνδρου υψηλής πίεσης)
Εύφλεκτα Υγρά – Οινόπνευμα – Βενζίνες
Εύφλεκτα Στερεά – στερεές καύσιμες ύλες
Οξειδωτικά – Συντηρούν την καύση χωρίς να είναι τα ίδια εύφλεκτα – Υπεροξείδια του υδρογόνου, Οξυγόνο
Τοξικά – δηλητήρια – αρσενικό, φυτοφάρμακα
Ραδιενεργά – Ραδιοϊσότοπα, ουράνιο
Διαβρωτικά – Θειικό Οξύ, διάφορα καυστικά
Η Επικινδυνότητά τους είναι ανάλογη με τις φυσικοχημικές και τις Χημικές ιδιότητές τους.
Ο τρόπος αντιμετώπισης των υλικών του Πίνακα 1 δεν είναι δυνατό να είναι η αυτή και η έκθεση στα υλικά αυτά προκαλεί διαφορετικές βλάβες κατά περίπτωση.
Τα συμπτώματα από εκθέσεις σε χημικές ύλες εξαρτώνται μεταξύ των άλλων από τη συγκέντρωση και διάρκεια της έκθεσης καθώς και την επιδεκτικότητα και επιρροή που έχει ο οργανισμός του καθένα.
Η κατωτέρω ταξινόμηση βασίζεται στο διεθνή χαρακτηρισμό UN.

Πίνακας (1).
Το Γενικό πλαίσιο Αναφοράς Επικίνδυνων Φορτίων όπως υιοθετείται από τον ΙΜΟ.

(*) Στον Διεθνή Ναυτιλιακό Κώδικα Επικίνδυνων Φορτίων (ΙΜDG) του ΙΜΟ γίνεται δεκτό ότι το εννοιολογικό περιεχόμενο των όρων εύφλεκτο (inflammable) και ευανάφλεκτο (flammable) είναι το ίδιο. Οι όροι αυτοί μπορούν λοιπόν να χρησιμοποιούνται εναλλακτικά.

ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

Εύφλεκτα Υλικά: Βυτία, Βαρέλια πλαστικά ή μεταλλικά (θερμαντικά έλαια κ,ά)
Αέρια υπό πίεση & Υγροποιημένα: Κύλινδροι υψηλής πίεσης (Οξυγόνο, Ασετιλίνη, Προπάνιο, Υδρογόνο, Aζωτο), Βυτία υψηλής πίεσης (Υγραέριο, Προπάνιο, Aζωτο)

Δηλητηριώδη, Μολυσματικά κ.ά: Βαρέλια, Δοχεία διαφόρων μεγεθών (περιορισμένη χρήση – οικιακή χρήση)

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

Οδικώς: Βυτιοφόρα διαμερισματοποιημένα, οχήματα επικαθήμενα, συρόμενα (ρυμουλκά μετά ρυμουλκομένου) νταλίκες, Φορτηγά
Σιδηροδρομικώς: Βαγόνια – Βυτία
Δια θαλάσσης: Δεξαμενόπλοια, μεταφορά χύμα ή συσκευασμένη
Διά Αέρος: Μεταφορά επικινδύνων υλικών μόνον από το στρατό

ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ

Βαρέλια – πλαστικά ή μεταλλικά
Κύλινδροι υψηλής πίεσης
Βυτία (χωρίς τον τράκτορα)
Δεξαμενές (Υπέργειες, Υπόγειες, Υποβρύχιες)

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

Η δυνατότητα αναγνώρισής των χημικών ουσιών είναι από τους πιό σημαντικούς παράγοντες όταν ασχολείται κανείς με τέτοια υλικά ή όταν αυτά εμπλέκονται σε κάποιο συμβάν. Η δυνατότητα αυτή αρχικά επιτυγχάνεται μέσω των ειδικών ενδεικτικών πινακίδων οι οποίες τοποθετούνται τόσο στη συσκευασία του υλικού, όσο και στο μέσο μεταφοράς, και το χώρο αποθήκευσής τους.

Υπάρχουν πολλών ειδών ενδεικτικά σήματα με τα οποία κυκλοφορούν τα υλικά αυτά. Τα πιο διαδεδομένα στη χώρα μας είναι αυτά τα οποία χρησιμοποιούνται από τις χώρες της Ε.Ε (ΠΙΝΑΚΑΣ 2)

Για προωθήσεις επικίνδυνων φορτίων είναι σε χρήση στην Ευρώπη κατατάξεις επικινδύνων ειδών γνωστές με τις συντμήσεις U.N. Σύστημα και ADR (Accord Dangereux Routier) / RID (International Regulations concerning the carriage of Dangerous Goods by Rail.) Σύστημα.

Συγκεκριμένα:
α) Το U.N. Σύστημα έχει την προέλευσή του στα Ηνωμένα Εθνη (U.N. – Committee of Experts on Transport of Dangerous Goods), και

β) Το ADR/RID Σύστημα διέπει τις χερσαίες (οδικές/σιδηροδρομικές, αντίστοιχα) μεταφορές στις ευρωπαϊκές χώρες σύμφωνα με το σχετικό έργο της ECE (Island Transport Committee of the Economic Commission for Europe).
Συμπληρωματικά:
Αναφέρεται ότι το U.N. σύστημα χρησιμοποιείται από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό ΙΜΟ (International Maritime Organization), π.χ. στον Κώδικα (για επικίνδυνα φορτία) – ΙΜDG (International Maritime Dangerous Goods) Code, όπου γίνεται χρήση του αριθμού Η.Ε. (U.N.) των ουσιών κλπ.

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ – ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Καταβάλλονται πολλές προσπάθειες για την κατάταξη των χημικών ουσιών σύμφωνα με του κινδύνους που εμπεριέχουν. Οι κίνδυνοι όμως αυτοί συνδέονται άμεσα με τις συνθήκες χρήσης τους. Έτσι άλλοι είναι οι κίνδυνοι που υπάρχουν όταν μία ουσία μεταφέρεται ή αποθηκεύεται, όπου υπερέχουν οι κίνδυνοι πυρκαγιάς ή έκρηξης ή ξαφνικής έκθεσης του εργαζόμενου σε υψηλές συγκεντρώσεις από τυχόν διαφυγή της ουσίας και άλλοι οι κίνδυνοι που προέρχονται από καθημερινή έκθεση του εργαζόμενου σε χαμηλές συγκεντρώσεις. Διαφορετικά λοιπόν είναι και τα μέτρα προστασίας που θα πρέπει να λαμβάνονται.
Ενα παράδειγμα αποτελεί το βενζόλιο που ενώ κατά τη μεταφορά του θεωρείται σαν κίνδυνος πρόκλησης πυρκαγιάς κατά τη βιομηχανική χρήση του θεωρείται επίσης πολύ τοξικός παράγοντας (προκαλεί λευχαιμία)

Φυσικοί κίνδυνοι χημικής ουσίας μπορούν να θεωρηθούν εκείνοι που σχετίζονται με τις φυσικές ή χημικές ιδιότητές τους, ενώ,
Βιολογικοί κίνδυνοι χημικής ουσίας μπορούν να θεωρηθούν εκείνοι που σχετίζονται με τη δράση τους πάνω στον ανθρώπινο οργανισμό.
Η κατάταξη των χημικών ουσιών σύμφωνα με τους φυσικούς κινδύνους είναι η ακόλουθη (βλέπε πίνακα 1):
1) Εκρηκτικές είναι οι ουσίες που μπορούν να εκραγούν με την επίδραση φλόγας ή που είναι περισσότερο ευαίσθητες σε κτυπήματα και τριβές από το δινιτρο-βενζόλιο
Σύμβολο: μία βόμβα που εκρήγνυται
Ένδειξη: εκρηκτικό (explosive)
2) Οξειδωτικές είναι οι ουσίες, οι οποίες σε επαφή με άλλες ουσίες, κυρίως με εύφλεκτες, παρουσιάζουν ισχυρή εξώθερμη αντίδραση. Συτηρούν τη φλόγα.
Σύμβολο: μία φλόγα πάνω από ένα κύκλο
Ένδειξη: οξειδωτικό
3) Eξαιρετικά εύφλεκτες είναι οι ουσίες με σημείο ανάφλεξης κατώτερο των 00C και σημείο βρασμού κατώτερο ή ίσο των 350C
Σύμβολο: μία φλόγα
Ένδειξη: εξαιρετικά εύφλεκτο (extremely flammable)
4) Πολύ εύφλεκτες είναι ουσίες:

Παραδείγματα ενδεικτικών πινακίδων

Αλλο σύστημα ενδεικτικής πινακίδας είναι το NFPA – 704 ( NFPA – National Fire Protection Assossiation – Εθνικός Σύνδεσμος Πυροπροστασίας των ΗΠΑ) το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως σε χώρους αποθηκευτικούς. (ΠΙΝΑΚΑΣ 3)

Πριν από κάθε δραστηριότητα μεταφορά σχεδιασμός βιομηχανικών εγκαταστάσεων αποθήκευση κ.λπ σχετική με επικίνδυνα υλικά πρέπει να είναι γνωστά εκτός από την ταυτότητα του υλικού και τα κάτωθι χαρακτηριστικά του – Ιδιότητες:

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

1. ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΦΛΕΞΗΣ:
Η χαμηλότερη θερμοκρασία στην οποία ένα υγρό υπό κανονική ατμοσφαιρική πίεση σχηματίζει αρκετούς ατμούς ώστε το μίγμα με τον αέρα να γίνεται εύφλεκτο και με την παρουσία εναύσματος να δημιουργεί φλόγα.
2. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΑΥΤΑΝΑΦΛΕΞΗΣ:
Η χαμηλότερη θερμοκρασία στην οποία ένα εύφλεκτο αέριο ή αέριο μίγμα θα ανάψει χωρίς την παρουσία φλόγας ή σπινθήρα.
3. ΟΡΙΑ ΕΚΡΗΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ:
Όρια μέσα στα οποία η περιεκτικότητα του αέρα σε εύφλεκτα στοιχεία υπό μορφή αερίων σχηματίζει μίγμα εκρηκτικό.
4. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΑΕΡΙΩΝ:
Δείχνει κατά πόσον το συγκεκριμένο αέριο είναι ελαφρύτερο ή βαρύτερο του αέρα.
5. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΥΓΡΩΝ:
Δείχνει κατά πόσο το συγκεκριμένο υγρό είναι ελαφρύτερο ή βαρύτερο του νερού.
6. ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΣ:
Δείχνει κατά πόσο το υλικό είναι ευδιάλυτο στο νερό ή όχι και άν παρουσία νερού μπορεί να προκληθεί βίαιη αντίδραση.
7. ΣΗΜΕΙΟ ΑΠΟΣΥΝΘΕΣΗΣ:
Η θερμοκρασία κατά την οποία το υλικό μπορεί να αποσυντεθεί σε επικίνδυνα αέρια

(ΠΙΝΑΚΑΣ 4)

Στους χώρους εργασίας όπου χρησιμοποιούνται επικίνδυνα υλικά και κατά τη μεταφορά τους, τόσον οι εργαζόμενοι όσον και τα μέλη πυροσβεστικών ομάδων πρέπει όχι μόνο να γνωρίζουν το βαθμό επικινδυνότητας αυτών αλλά και να είναι προετοιμασμένοι (κυρίως οι πυροσβέστες) να αντιμετωπίσουν με τον ασφαλέστερο τρόπο τυχόν συμβάντα που μπορεί να προκληθούν.
Διαδικαστικές ενέργειες και στρατηγική συμβάντων

1. Αναγνώριση των υλικών που περιπλέκονται στο συμβάν
2. Καθορισμός των κινδύνων
3. Διατύπωση στρατηγικής και τακτικής για τη σωστή και ασφαλή διαχείριση της κατάστασης χωρίς τον κίνδυνο “χειροτέρευσης” του συμβάντος.
4. Έλεγχος διεξαγωγής διαδικασιών
5. Ασφαλές κλείσιμο διαδικασιών.

1. Αναγνώριση – Εξακρίβωση των υλικών

2. Εκτίμηση και καθορισμός του κινδύνου

3. Στρατηγική και τακτική επέμβασης

Σημειωτέον ότι:
ο χρόνος εισόδου και παραμονής στις ζώνες αυτές πρέπει να χρονομετρείται και τα άτομα να έχουν τη δυνατότητα άμεσης ιατρικής βοήθειας.

Παρακάτω περιγράφονται οι διαδικασίες που πρέπει να τηρούνται σε περίπτωση συμβάντων με επικίνδυνα υλικά τόσο κατά τη μεταφορά αυτών όσο και κατά την αποθήκευση τους (σε εργοστασιακούς και μή χώρους)

ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ – ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ – ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΥΛΕΣ

ΖΩΝΗ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗΣ
Μόνον για τους πυροσβέστες που έχουν εισέλθει στο συμβάν (απολύμανση αυτών από άλλους πυροσβέστες)

ΖΩΝΗ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ
Μόνον για τις ομάδες άμεσης επέμβασης (συντονιστικό κέντρο στον τόπο του συμβάντος)

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΖΩΝΗ
Για τον υπόλοιπο πληθυσμό, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κ.λπ.

Σχήμα 1
Aσχετα των καταστάσεων και συνθηκών του συμβάντος με επικίνδυνα υλικά, η τήρηση των μέτρων ασφαλείας είναι υψίστης σημασίας.
Να θυμάστε πάντα ότι η μη τήρηση ή θέσπιση αυτών των μέτρων είναι δυνατό να προκαλέσουν ανεπανόρθωτη καταστροφή, όχι μόνο στα άτομα που επεμβαίνουν, αλλά και γενικότερα στο περιβάλλον και τους πολίτες. Η κάθε είδους διαχείριση των προαναφερθέντων υλικών πρέπει να γίνεται ακολουθώντας πιστά τους κανόνες ασφαλείας και χρησιμοποιώντας ανελλιπώς τα απαιτούμενα Μέσα Ατομικής Προστασίας.
Ένα ατύχημα όπου εμπλέκονται τα υλικά που αναλύσαμε όσο ασήμαντο και άν φαίνεται αρχικά μπορεί να εξελιχθεί σε μείζονα καταστροφή με ολέθριες συνέπειες για τους ανθρώπους και το περιβάλλον εάν δεν αντιμετωπιστεί σωστά.
Συλλογή στοιχείων σε περίπτωση συμβάντος

Στην αρχή της πυρκαγιάς:

Aμεση Επέμβαση

Πρόοδος καταστολής

Καταγραφή μετά την πυρκαγιά