Ψυχικός Τραυματισμός και Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες

8/3/2015

Στην τρέχουσα καθημερινότητα πολύ συχνά ακούμε τον όρο «τραύμα», «τραυματικός». Χρησιμοποιούμε εκφράσεις όπως ..μετα από αυτό που έγινε μου έμεινε τραύμα… ή ..ήταν τραυματική εμπειρία…, για να περιγράψουμε πώς ένα συμβάν μας στιγμάτισε, μας σόκαρε, μας πίεσε, μας άγχωσε. Αναφερόμαστε δηλαδή σε ένα γεγονός που δεν μπορέσαμε να αντιμετωπίσουμε και στη συνέχεια να ξεπεράσουμε ή να επεξεργαστούμε. Ένα συμβάν που μας δημιούργησε μια εσωτερική ψυχική γρατζουνιά που δεν την βλέπουμε ωστόσο μας επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα σε όλο το φάσμα της καθημερινότητάς μας και σε πολλαπλά επίπεδα (σωματικό, ψυχολογικό, κοινωνικό). Ωστόσο σε αυτό το σημείο θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος αν όλες οι εμπειρίες που μας προκαλούν κάποιο άγχος ή πίεση είναι τραυματικές.

Αν εξαιρέσουμε γεγονότα ή συμβάντα που απειλούν τη ζωή του ατόμου ή την ζωή των σημαντικών άλλων του ατόμου αυτού, (όπως το στενό οικογενειακό περιβάλλον, οι φίλοι) ή έχει ως αποτέλεσμα σοβαρό τραυματισμό και δημιουργεί στο άτομο μια αίσθηση ανασφάλειας και αδυναμίας όπως για παράδειγμα οι τρομοκρατικές ενέργειες ή οι φυσικές καταστροφές και η σωματική κακοποίηση,τα οποία είναι γεγονότα εμφανώς τραυματικά, το ποια εμπειρία είναι τραυματική για τον κάθε άνθρωπο το καθορίζει ένα συνοθύλευμα παραγόντων μερικούς από τους οποίους είναι η ηλικία, η δομή της προσωπικότητας, οι κοινωνικοπολιτισμικές συνθήκες και οι προσωπικοί μηχανισμοί άμυνας.

Ο ψυχικός τραυματισμός επέρχεται συνεπώς όχι μετά από συγκεκριμένα γεγονότα (με εξαίρεση τα πιο προφανή που προαναφέρθηκαν όπου ο κίνδυνος για τη ζωή είναι άμεσος) αλλά από συμβάντα που τη δεδομένη χρονική στιγμή το άτομο δεν είναι προετοιμασμένο να αντιμετωπίσει ή να επεξεργαστεί, δεν μπορεί να βοηθηθεί από τους μηχανισμούς άμυνας που διαθέτει και κατακλύζεται από ένα συναίσθημα αδιεξόδου. Όταν συμβαίνει αυτό η γνωστική επεξεργασία του συμβάντος που προκάλεσε τον τραυματισμό δεν είναι η ίδια με την επεξεργασία που γίνεται για άλλα ερεθίσματα. Η αποφυγή της αντιμετώπισης και επεξεργασίας της τραυματικής εμπειρίας οδηγεί στην αποστασιοποίηση και στην απώθησή του. Το θάβουμε λοιπόν μέσα μας (εσωτερική ψυχική γρατζουνιά) και αυτό με τη σειρά του βρίσκει διέξοδο στο σώμα μας και στην ψυχοκοινωνική μας κατάσταση.

Πιο συγκεκριμένα το άτομο, δεδομένου ότι αδυνατεί να επεξεργαστεί το τραυματικό γεγονός, αντιδρά σε αυτό μέσω συμπεριφορικών και σωματικών αλλαγών, τις οποίες αποδίδει σε άλλους λόγους και όχι στο γεγονός καθεαυτό. Στο πλαίσιο των αλλαγών αυτών ενδεχομένως να εμφανίσει ψυχικές διαταραχές εκ’των οποίων η πιο συνηθισμένη είναι η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (Post Traumatic Stress Disorder). Τα κυριότερα συμπτώματα της διαταραχής αυτής είναι η έλλειψη ύπνου, η ψυχική ένταση και υπερδιέγερση, η υποτονικότητα,οι αποσπασματικές μνήμες του τραυματικού συμβάντος και το μειωμένο ενδιαφέρον για οποιαδήποτε δραστηριότητα.

Ένα εύλογο ερώτημα που αναδύεται λοιπόν είναι το εξής:

Μπορούμε να βρούμε και να αντιμετωπίσουμε το τραυματικό γεγονός; Μπορούμε να το επεξεργαστούμε ακόμα και αν έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα από την στιγμή που το βιώσαμε; Η απάντηση είναι ναι. Ένας αριθμός ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων εστιάζει στο τραύμα με πιο καινούργιο το μοντέλο της Τραυματοθεραπείας και τη μέθοδο EMDR. Με την κατάλληλη βοήθεια του ψυχολόγου-ψυχοθεραπευτή υπάρχει η δυνατότητα να επεξεργαστεί κανείς την τραυματική εμπειρία και να μάθει εκ’νέου να συμβιώνει με αυτή χωρίς να επηρεάζεται η λειτουργικότητα και η κοινωνική και προσωπική καθημερινότητά του.

Της Πηνελόπης Σπεντζούρη

Ψυχολόγος/ MSc. Εγκληματολογίας-Αντιμετώπιση Ψυχικού Τραύματος/Συμβουλευτική και Ψυχολογική Υποστήριξη Ενηλίκων