Στην πάροδο των ετών κάθε κατασκευαστής ειδών ατομικής προστασίας έκανε αναβαθμίσεις στα προϊόντα του και τις απαραίτητες διορθώσεις για να προσαρμόζει το προϊόν στις απαιτήσεις των καιρών και των πελατών. Οι μάσκες (προσωπίδες) ολόκληρου προσώπου από τα πολύ παλιά χρόνια έδιναν ίσως την μεγαλύτερη αίσθηση ασφάλειας σε αυτούς που τις φορούσαν για την προστασία της αναπνοής τους από εξωγενείς παράγοντες χημικού ή άλλου τύπου.
Ιστορικά
Η πρώτη προσπάθεια προστασίας της αναπνοής ξεκινάει κάπου στο 1799 (εικόνα 1) με τον Alexander von Humboldt στην Πρωσία προσπαθώντας να προστατέψει με μια συσκευή τους μεταλλωρύχους στα ορυχεία. {Ο Αλεξάντερ Φράιχερ φον Χούμπολτ γεννήθηκε στο Βερολίνο. Πατέρας του ήταν ο Αλεξάντερ Γκέοργκ φον Χούμπολτ, ο οποίος ήταν ταγματάρχης στον Πρωσικό στρατό, ανήκε σε εξέχουσα Πομερανική οικογένεια και είχε ανταμειφθεί για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια του Επταετούς Πολέμου. Το 1766 νυμφεύθηκε τη Μαρία Ελισάβετ φον Κόλομπ, χήρα του βαρόνου φον Χολβέντε, και απέκτησαν δύο γιους. Τα χρήματα που άφησε ο βαρώνος στην πρώην γυναίκα του έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις εξερευνήσεις του Αλεξάντερ καλύπτοντας το 70% των χρηματικών αναγκών του.}
Το 1823, γίνεται η πρώτη πραγματική προσπάθεια για πυροσβέστες, με σκοπό να προστατευτούν από το καπνό από τους John & Charles Deane. Αφορμή για αυτήν τους την εφεύρεση γύρω στο 1820, ήταν μια πυρκαγιά σε ένα στάβλο με άλογα που είχαν εγκλωβιστεί μέσα.
Για να σώσουν τα άλογα, αυτοσχεδίασαν και φόρεσαν ένα παλιό κράνος ιππότη από πανοπλία και σε συνδυασμό με μια αντλία αέρα από ένα πυροσβεστικό όχημα της εποχής, πέρασαν μέσα από τους καπνούς και έσωσαν τα άλογα.
Κατόπιν τούτου, το 1823 δημιούργησαν το λεγόμενο «κράνος καπνού».
Πέντε χρόνια αργότερα, αυτή τους η εφεύρεση μετατράπηκε σε κράνος για υποβρύχια χρήση (εικόνα 2).
Η πρώτη φιλτρόμασκα παρουσιάστηκε το 1854 από το John Stenhouse και κατατέθηκε ως ευρεσιτεχνία το 1860 και το 1867. Στην πλαισιωμένη μάσκα από χαλκό υπήρχε σκόνη από ξυλοκάρβουνα μεταξύ των δύο ημισφαιρίων. Ο άνθρακας μπορούσε να αντικατασταθεί από μια μικρή πόρτα στο μεταλλικό πλέγμα (καλούπι από χαλκό).(Εικόνα 3)
Βέβαια ο κ. John Stenhouse, να μην ξεχνάμε ότι εφηύρε το 1848 την χλωροπικρίνη (τοξική ουσία) που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν ως χημικό όπλο. Ο Στένχαουζ ονόμασε το προϊόν «χλωροπικρίνη» από τις ουσίες που χρησιμοποίησε για την παρασκευή του.
Η χλωροπικρίνη που προέκυπτε με συγκεκριμένη μέθοδο, αποσταζόταν με υδρατμούς και απομονωνόταν. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η χλωροπικρίνη χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα τόσο από τους Γερμανούς, με το κωδικό όνομα Klop, όσο και από τους Γάλλους, κωδικό όνομα Aquinite.
Το 1871 ο John Tyndall (εικόνα 4) ένας Ιρλανδός φυσικός, πήρε τη μάσκα του John Stenhouse και πρόσθεσε ένα φίλτρο από βαμβάκι κορεσμένο με κάρβουνο, ασβέστη και γλυκερίνη. Η νέα αυτή συσκευή, φίλτραρε τον καπνό και κάποια βλαβερά αέρια κατά την εισπνοή του αέρα.
Το 1877-1879 άλλη μια προσπάθεια γίνεται από τον George Neally, με την πρώτη έκδοση να έχει ένα φίλτρο που μεταφέρονταν στο στήθος, αλλά δύο χρόνια αργότερα με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας πατεντάρει μια άλλη εκδοχή (εικόνα 5) με το φίλτρο να τοποθετείται απευθείας στη προσωπίδα.
Στις 10 Μαρτίου 1906, μια τεράστια έκρηξη συγκλονίζει ένα ανθρακωρυχείο κοντά στην Γαλλική πόλη Courrieres. Εκείνη την χρονική στιγμή περίπου 1.600 άνδρες εργάζονταν υπόγεια στο ανθρακωρυχείο.
Άμεσα γίνεται έκκληση για βοήθεια και Γερμανικές ομάδες διάσωσης εξειδικευμένες στα ορυχεία, είναι μεταξύ εκείνων που σπεύδουν να βοηθήσουν τους συναδέλφους τους ανθρακωρύχους στη Γαλλία.
Μια πράξη αλληλεγγύης που προκαλεί σάλο λόγο εθνικιστικών διαταραχών εκείνη την εποχή. (εικόνα 6)
Η διάσωση δυστυχώς έρχεται πολύ αργά για τους περισσότερους από τους ανθρακωρύχους. Πάνω από 1.000 πεθαίνουν σε μια κόλαση φωτιάς με δηλητηριώδη αέρια, καθώς κατέρρευσε το ορυχείο. Ωστόσο, μέρα με τη μέρα, οι άνδρες συνεχίζουν την προσπάθεια με τις γαλλικές ομάδες διάσωσης, οι οποίες είναι εξοπλισμένες με μια αναπνευστική συσκευή Dräger (εικόνα 7). Δύο χρόνια νωρίτερα, το 1904, ο Bernhard Dräger είχε διεξάγει μια σειρά δοκιμών η οποία ήταν αναγκαία για την διόρθωση των δεδομένων σχετικά με τις απαιτήσεις του αναπνευστικού συστήματος για τον άνθρωπο.
Οι δοκιμές κατέληξαν στην πρώτη αναπνευστική συσκευή, η οποία στη συνέχεια ενισχύθηκε σε τεχνογνωσία μέσω της στενής συνεργασίας με τους διασώστες των ορυχείων. Ο Bernhard Dräger ταξιδέψε στην Courrieres για να έχει εμπειρία από πρώτο χέρι στις συνθήκες εργασίας των ομάδων διάσωσης σε υπόγειους χώρους και ανθρακωρυχεία.
Οι νέες δυνατότητες που προσφέρθηκαν από τον εξοπλισμό της Dräger αποδείχτηκε ότι ήταν θεαματικά αποτελεσματικές σε πολλά ατυχήματα εξόρυξης στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Αυτό έδωσε στην Εταιρεία μια τεχνολογία αιχμής σε αυτόν τον τομέα με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι διάσωσης των ΗΠΑ στα ορυχεία να γίνουν γνωστοί ως οι «Draegermen».
Το 1912 ο Garret A. Morgan (Εικόνα 8) παρουσιάζει μια κουκούλα διάσωσης από καπνό και καταθέτει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1914.
Η κατασκευή πολύ απλή και πρακτική είχε μια κουκούλα από βαμβάκι με δύο σωλήνες που κρέμονταν κάτω από το δάπεδο, επιτρέποντας στο χρήστη να αναπνέει τον αέρα που καθόταν στο χαμηλότερο επίπεδο.
Το 1916 κέρδισε μια αναγνώριση για τη συσκευή του, αφού την χρησιμοποίησε για να σώσει μερικά άτομα από φυσικό αέριο και το γεμάτο καπνό στις σήραγγες κάτω από τη λίμνη Erie στο Κλίβελαντ. Να προσθέσω ότι ο Garret A. Morgan ήταν και ο εφευρέτης του γνωστού μας Traffic light , φανάρι δρόμων για τα οχήματα και την κίνηση των πεζών. (Αξίζει να διαβάσετε την ιστορία του)
Το 1915 κατασκευάστηκε από τον Δρ. Cluny MacPherson του βασιλικού συντάγματος Νιουφάουντλαντ, μια κουκούλα για την προστασία των στρατιωτών από το αέριο της χλωρίνης.
Στην αρχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Αύγουστο του 1914, ο MacPherson διορίστηκε ως λοχαγός και ως κύριος ιατρικός αξιωματικός του νέου 1ου βασιλικού συντάγματος Νιουφάουντλαντ. Υπηρέτησε ως κύριος ιατρός για την Ταξιαρχία Ασθενοφόρων του St. John κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Είχε ενεργή υπηρεσία στο Βέλγιο στη Γαλλία και στη Θεσσαλονίκη και αργότερα στην Καλλίπολη και στην Αίγυπτο.
Η μάσκα αερίου του MacPherson, η οποία ονομάστηκε “Βρετανική κουκούλα καπνού”,(εικόνα 9) χρησιμοποιήθηκε μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου του 1915, κατά τη διάρκεια της οποίας παρήχθησαν περίπου 2,5 εκατομμύρια τεμάχια.
Ο γερμανικός στρατός χρησιμοποίησε δηλητηριώδες αέριο (χλώριο) για πρώτη φορά κατά των συμμαχικών στρατευμάτων στη δεύτερη Μάχη του Υπρ, στο Βέλγιο, στις 22 Απριλίου του 1915.
Επιδιώκοντας να βελτιώσει τον αναπνευστήρα Black Veil, ο Macpherson δημιούργησε μια μάσκα φτιαγμένη από ύφασμα που απορροφούσε τις χημικές ουσίες και εφάρμοζε πάνω από το κεφάλι.
Η κουκούλα με διαστάσεις 50,5 cm × 48 cm (19,9 σε × 18,9 ίντσες) ήταν επεξεργασμένη με χημικές ουσίες που απορροφούσαν το χλώριο και διέθετε μια διαφανή προσωπίδα. Ο MacPherson παρουσίασε την ιδέα του στο Τμήμα Αντιμετώπισης Χημικών στην μονάδα του, στις 10 Μαΐου 1915, με πρωτότυπα να αναπτύσσονται αμέσως μετά. Το σχέδιο υιοθετήθηκε από τον Βρετανικό Στρατό και εισήχθη με την ονομασία “British Smoke Hood” τον Ιούνιο του 1915. Αργότερα η κουκούλα βελτιώθηκε με πιο περίτεχνες απορροφητικές δυνατότητες οι οποίες προστέθηκαν σε περαιτέρω επαναλήψεις του κράνους του (κράνος PH), για να έχουν την δυνατότητα προστασίας απο άλλα δηλητηριώδη αέρια που χρησιμοποιούνταν, όπως το φωσγένιο, το διφωσγένιο και η χλωροπικρίνη.
Κατά την διάρκεια του 1ου Παγκόσμιου πόλεμου (1914-1918) οι Γερμανοί σχεδιάζουν μια μάσκα ολόκληρου προσώπου που μοιάζει πολύ με τις σημερινές μάσκες «του μαχητή» για το στρατό ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στην προστασία της αναπνοής.
Η χρήση της στα πεδία των μαχών αποδεικνύεται τρομερά αξιόπιστη και παραμένει ιστορικά γνωστή με το όνομα Lederschutzmaske. Κάτι εξαιρετικά εντυπωσιακό είναι η καινοτομία χρήσης του νέου φίλτρου όπου πλέον δεν πέταγαν την μάσκα μετα την χρήση της (όπως στις προγενέστερες) αλλά μπορούσαν να αλλάξουν το φίλτρο! (εικόνα 10)
Τα φίλτρα αερίου που τοποθετήθηκαν σε αυτές τις γερμανικές μάσκες αερίου κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν ένα στάνταρ βιδωτό εξάρτημα (το ίδιο με αυτό του φωτισμού δρόμων) της μάρκας Osram.
Αυτή η εμπορικά επιτυχημένη καινοτομία χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή των φίλτρων (αυτή τη στιγμή το γνωρίζουμε ως RD40) για να καταστεί δυνατή η γρήγορη αλλαγή τους στο πεδίο των μαχών, χωρίς να απορρίπτεται η ίδια η μάσκα.
Απο πολλές πολεμικές ταινίες όλοι θυμόμαστε το κυλινδρικό κουτί που έφεραν όλοι οι Γερμανοί στρατιώτες ειδικά στο 2ο Παγκόσμιο πόλεμο στα πεδία των μαχων. Αυτό το κουτί λοιπόν είχε μέσα την μάσκα ολοκλήρου προσώπου μαζι με το φίλτρο αερίων και την έφεραν πάνω τους όλοι οι στρατιώτες της Βέρμαχτ. Εξαιρετικά εντυπωσιακό, είναι ότι κάτω απο κάθε τέτοιο κυλινδρικό κουτί υπήρχε το δελτίο ετήσιου ελέγχου συντήρησης της μάσκας! (Εικόνα 11)
Το 1935 εμφανίζονται οι πρώτες μάσκες φίλτρου για τους πολίτες, όπως εμφανίζονται οι τρείς κοπέλες που τις διαφήμιζαν για την προστασία της αναπνοής από περιοχές που είχαν αυξημένα επίπεδα σκόνης. Σας θυμίζει κάτι ; (Εικόνα 12)
Το 1941 εμφανίζεται ένα περίεργο είδος ολόκληρης μάσκας προσώπου. Στην φωτογραφία τρεις πολιτοφύλακες που σήμαιναν συναγερμό για αεροπορική επιδρομή, φορούσαν τότε ένα νέο τύπο μάσκας αερίων, σχεδιασμένο για ηλικιωμένους και για τα άτομα με προβλήματα στο στήθος.
H φωτογραφία τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια μιας άσκησης για επίθεση αερίου στην οποία έριξαν δακρυγόνα στο Esher High Street στις 5 Απρίλη του 1941. (εικόνα 12)
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ήταν ένα από τα κομβικά σημεία ταχείας ανάπτυξης των μασκών – προσωπίδων αναπνοής, καθώς η χρήση αερίων και η ανάγκη προστασίας των στρατιωτών έδωσε νέα ώθηση σε νέες τεχνολογίες που μέχρι και σήμερα εξελίσσονται.
Σήμερα οι μάσκες ολόκληρου προσώπου έχουν εξελιχθεί σε τέτοιο επίπεδο, που παρέχουν προστασία από πολλούς εξωγενείς παράγοντες κινδύνου χημικούς και βιολογικούς και η τεχνογνωσία αυτή έχει εφαρμογές όχι μόνο στο στρατό αλλά και στην πυροσβεστική και τις ομάδες διάσωσης ορυχείων.
Στο επόμενο άρθρο θα αναφερθώ στις μάσκες ολόκληρου προσώπου νέας τεχνολογίας και την ανατομία τους.
Κλείνοντας να αναφέρω ότι η ιστορία είναι πηγή δύναμης και πρέπει να τυγχάνει του σεβασμού μας. Γνωρίζοντας την προσπάθεια όλων αυτών των ανθρώπων στους αιώνες που πέρασαν, αντιλαμβανόμαστε την προσοχή που πρέπει να δείχνουμε στον υπάρχων εξοπλισμό μας καθώς κάποιοι άνθρωποι αφιέρωσαν όλη τους την ζωή για να έχουμε σήμερα αυτά τα προϊόντα .
Για το Fire.gr, Ιωάννης Ρέτσιος
*Ο Ιωάννης Ρέτσιος είναι εκπαιδευτής μέσων ατομικής προστασίας και ειδικός σε θέματα εξοπλισμού για HazMat & C.B.R.N.e περιστατικά.
Πηγές – Παραπομπές:
- http://io9.com/
- Asher Rare Books
- Submerged
- Wikimedia Commons
- http://www.draeger.com/
- History of Diving Museum
- Fire Museum Network
- Australian War Memorial
- Imperial War Museums
- Bert Garai/Keystone/Hulton Archive/Getty Images)
