Η Ιστορία του Ασθενοφόρου

Ψάχνοντας στα βάθη της ιστορίας θα βρούμε ότι έχουν επινοηθεί διάφοροι τρόποι για τη μεταφορά ασθενών και τραυματιών, οι αιώρες π.χ. ήταν διαθέσιμες από παλιά και χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες.

Την εποχή των Αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων τα άρματα χρησιμοποιήθηκαν ως ασθενοφόρα. Το 900 μΧ. χρησιμοποιήθηκε ένα βαγόνι με αιώρες, αν και αυτό ήταν ένα βήμα προόδου, τα βαγόνια δεν είχαν αποτελεσματικά φρένα.  Φανταστείτε κινήσεις εμπρός – πίσω, ή το ταξίδι σε κατηφόρα με αυτά τα μεταφορικά μέσα. Το 1100 μ.Χ οι Νορμανδοί έφτασαν στην Αγγλία με την πρωτοποριακή στρωμνή για άλογα. Οι μονάδες αυτές αποτελούνταν από δύο άλογα με ειδικά λουριά που είχαν ένα κρεβάτι ανάμεσά τους.

Ο πιο κοινός ορισμός για το ασθενοφόρο είναι «το όχημα που μεταφέρει ασθενείς ή τραυματίες». Ωστόσο, οι ιστορικοί περιλαμβάνουν και τη περιγραφή του Φερδινάνδου και της Ισαβέλλας όταν αναφέρονται στη λέξη ασθενοφόρο. Στα τέλη του 1400 δημιουργούν τα AMBULANCIAS ή νοσοκομεία εκστρατείας. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ιατρικές και χειρουργικές ενέργειες μπορούσαν να πραγματοποιηθούν σε ειδικές σκηνές περίθαλψης τραυματιών. Χρειάστηκαν όμως άλλα 300 χρόνια για τους άνδρες που τραυματίστηκαν στη μάχη πριν μπορέσουν να πάνε σε νοσοκομεία ή/και να υπάρξει βοήθεια σε εκείνους που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν.

Dominique Jean Larrey.

Γάλλος χειρουργός, που εργάστηκε στα πεδία των μαχών του Ναπολέοντα (https://www.fire.gr/?p=2866). Διαπίστωσε από πρώτο χέρι την ανάγκη για περίθαλψη των τραυματιών το συντομότερο δυνατόν. Πριν από αυτόν οι κανονισμοί του στρατού ήθελαν κακοφτιαγμένα και βαριά βαγόνια να μεταφέρουν τους τραυματίες στο νοσοκομείο που βρίσκονταν στο πίσω μέρος των παρατάξεων. Ο Larrey ανέπτυξε ελαφρά, δίτροχα οχήματα τα οποία δεν μεταφέρουν τους τραυματίες στο νοσοκομείο, αλλά φέρνουν τους γιατρούς στο πεδίο της μάχης. Αυτά έγιναν γνωστά και ως «ιπτάμενα ασθενοφόρα», επειδή ανέμεναν κοντά στο «ιπτάμενο πυροβολικό» (ελαφρύ) στο πεδίο της μάχης.

Δύο ζώα μαζί συχνά χρησίμευαν ως ασθενοφόρα. Άλογα, μουλάρια και καμήλες μετάφεραν τραυματίες για περίθαλψη. Συνδεδεμένα μεταξύ τους με καρέκλα ενδιάμεσα έγιναν γνωστά ως «cacolets». Τα κινούσαν ένας ή δύο στρατιώτες . Την πάροδο του χρόνου το όλον κατασκεύασμα βελτιώθηκε και έγινε περίτεχνο και ασφαλέστερο, ακόμα και για αναψυχή.

Ο αμερικανικός εμφύλιος πόλεμος έδειξε την προφανή ανάγκη να βελτιωθεί η φροντίδα για τους τραυματίες. Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, κανένα από τα θύματα στη 1^η μάχη του Run Bull δεν πήγε με ασθενοφόρο στην Ουάσιγκτον, κάποιοι μάλιστα περπάτησαν ακόμα είκοσι επτά μίλια για βρουν βοήθεια. Ως νοσηλευτές δε, είχαν διορισθεί οι μουσικοί του συντάγματος και οι «γιοτάδες». Οι στρατιώτες είχαν τοποθετηθεί σε υπηρεσία ασθενοφόρων και υπηρετούσαν και ως βοηθοί των γιατρών. Το 1861, οι άνθρωποι αυτοί βοήθησαν εαυτούς και αγνόησαν τους άλλους τραυματίες. Οι χειρουργοί αντιμετώπιζαν μόνο τα περιστατικά που ανήκαν στο σύνταγμά τους, αλλά ο αριθμός των θυμάτων ήταν πολύ μεγάλος.

Ο Charles S. Tripler, ο οποίος υπηρέτησε ως Γενικός Χειρουργός του Στρατού, προσπάθησε να βελτιώσει την κατάσταση και όταν δεν το κατόρθωσε ο Dr. Jonathan Letterman, διορίστηκε στη θέση του στις 4 Ιουλίου 1862. Ο Letterman αποφοίτησε από την ιατρική σχολή το 1849 και αμέσως άρχισε τη στρατιωτική καριέρα του. Μέχρι το 1861 υπηρέτησε στα δυτικά και νοτιοδυτικά σύνορα και ήταν παρών κατά τη διάρκεια των πολέμων με τους Ινδιάνους.  Η εμπειρία που απέκτησε στη θεραπεία και στη μεταφορά των τραυματιών αποδείχτηκε ανεκτίμητη. Στο πλαίσιο του δικού του σχεδίου, ιατροί αξιωματικοί επέλεγαν ποιοι στρατιώτες θα συμμετείχαν στη φροντίδα και την μεταφορά των τραυματιών. Οι τραυματιοφορείς παρέδιδαν τους τραυματίες στα πρωτοβάθμια κέντρα. Μετά την υποτυπώδη αγωγή μεταφέρονταν στα γενικά νοσοκομεία με ασθενοφόρα, σιδηροδρομικά οχήματα ή σκάφη.

Το 1864, το Κογκρέσο ψηφίζει τη Πράξη για τα Ασθενοφόρα, το «Νόμο για την καθιέρωση ενός ενιαίου συστήματος ασθενοφόρων στο στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών». Δεν είναι πλέον τα ασθενοφόρα ένα μέρος του γενικού συστήματος μεταφοράς ασθενών. Μπορούν τώρα να υπάγονται στη δικαιοδοσία του επικεφαλής του ιατρικού τμήματος ο οποίος είναι υπεύθυνος για όλες τις πτυχές της υπηρεσίας ασθενοφόρων: διοίκηση, προσωπικό και οχήματα. Για να προσδιορίζετε δε το αντίστοιχο προσωπικό, σχεδιάστηκαν ειδικές στολές και τα ασθενοφόρα απέκτησαν διαφορετικές σημάνσεις. Το πρόγραμμα έγινε ένα μοντέλο και παράδειγμα προς μίμηση σε όλο τον κόσμο μέχρι τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Σύμβαση της Γενεύης του 1864, μια διεθνής συνάντηση που έφερε συμφωνία για τη φροντίδα των τραυματιών στο πεδίο της μάχης και στα νοσοκομεία. Όλα αυτά τα άτομα απέκτησαν ουδετερότητα. Στη Συνθήκη περιλαμβάνεται επίσης η ουδετερότητα στις προμήθειες, τον εξοπλισμό και τα ασθενοφόρα. Μια προστατευτική σήμανση εγκρίθηκε, σήμερα αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ο «Ερυθρός Σταυρός». Με τα χρόνια το πεδίο εφαρμογής των Συμβάσεων της Γενεύης συμπεριλαμβάνει τους ναυαγούς, τους αιχμάλωτους πολέμου και την προστασία των άοπλων πολιτών.

Στη Νέα Υόρκη, ο Δρ Edward B. Dalton, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως χειρουργός του στρατού ίδρυσε μια υπηρεσία ασθενοφόρων στο Bellevue. Ξεκίνησε το 1869 και είχε 1.401 κλήσεις το 1870 και το 1891 ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 4.392. Αν και αυτή η αύξηση είναι αξιοσημείωτη πέντε ακόμα νοσοκομεία στη Νέα Υόρκη παρέχουν υπηρεσία ασθενοφόρων από το 1891. Τα ασθενοφόρα του Bellevue αναθέτουν σε γιατρούς ή χειρούργους τη συνοδεία. Τα οχήματα είχαν καλό εξοπλισμό με φορεία, κλπ. Κάτω από το κάθισμα του οδηγού υπήρχε κουτί με κονιάκ, έξι επιδέσμους, σφουγγάρια, υλικό για νάρθηκες και ένα μικρό μπουκάλι υπερθειϊκού σιδήρου. Υπήρχε και κινητό πάτωμα που χρησιμοποιείτο για να παραλάβουν τον ασθενή. Τα άλογα ήταν σε στάβλο κοντά στο νοσοκομείο και όπως και η πυροσβεστική υπηρεσία χρησιμοποιούσαν ειδικά λουριά για τη συγκράτηση των ζώων στο όχημα για να μπορούν να αναχωρήσουν άμεσα. Άλλες δημόσιες υπηρεσίες πρώτων βοηθειών που συνδέονται με νοσοκομεία ξεπηδούν στο Λίβερπουλ της Μεγάλης Βρετανίας και σε πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το 1899, το πρώτο μηχανοκίνητο ασθενοφόρο ήρθε στο προσκήνιο Made in Chicago και δώρο από πέντε επιχειρηματίες στο Michael Reese Hospital. Κόστισε £ 1.600 και πήγαινε με 16 μίλια. Το 1900, το New York’s, St. Vincent Hospital, απέκτησε το πρώτο «horseless» όχημα του. «Ένα ασθενοφόρο αυτού του είδους έχει πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με τα ιπποκίνητα που είναι το πρωτότυπό του, διότι αναπτύσσει μεγαλύτερη ταχύτητα υπάρχει μεγαλύτερη άνεση και ασφάλεια για τον ασθενή, μπορεί να σταματήσει άμεσα όταν λειτουργεί σε πλήρη ταχύτητα και λόγω του βάρους του, τρέχει πιο ομαλά» Τα πρώτα μηχανοκίνητα ασθενοφόρα είχαν μηχανές 2 ίππων και ικανότητα να ταξιδεύουν για 20 – 30 μίλια. Ο γιατρός στο πίσω μέρος του οχήματος μπορούσε να επικοινωνεί με τον οδηγό μέσω ενός σωλήνα ομιλίας. Ήταν εξοπλισμένο με ηλεκτρικά φώτα, τόσο εντός όσο και εκτός του οχήματος. Ένας πολύ γνωστός κατασκευαστής ασθενοφόρων ήταν η Hess & Eisenhardt του Cincinnati στο Ohio. Άρχισε να κατασκευάζει ασθενοφόρα το 1890 και το πρώτο μηχανοκίνητο το 1906. Το 1937, κατασκεύασε το πρώτο κλιματιζόμενο ασθενοφόρο. Η εν λόγω εταιρεία, γνωστή σήμερα ως O’Gara – Hess & Eisenhardt  δεν κάνει πλέον ασθενοφόρα, αλλά παράγει τεθωρακισμένα οχήματα για πλούσιους.

Όταν Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος άρχισε, κάποια ασθενοφόρα ήταν ακόμα ιππήλατα. Αλλά, όπως πόλεμος συνεχίζεται λεωφορεία και τα παριζιάνικα ταξί προσαρμόζονται για να χρησιμεύσουν ως ασθενοφόρα. Με την είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο έρχονται τα «Model – T» της Ford. Η διαμόρφωση των οχημάτων που χρησιμοποιούνται ως ασθενοφόρα αυξήθηκε έτσι ώστε να παρέχει επαρκή χώρο και για γέννες. Τα οχήματα αυτά μπορούσαν να ταξιδέψουν με 45 μίλια την ώρα και αρκετά καλά σε ανώμαλο έδαφος. Το 1915 ασθενοφόρα είχαν ζωγραφισμένο καμβά τεντωμένο σε ένα πλαίσιο σαν σήμανση, αλλά το επόμενο έτος ξύλινα πηχάκια προστέθηκαν στο πλαίσιο με το καμβά να τοποθετείται από πάνω σαν σκέπαστρο. Χίλια τέτοια οχήματα έχουν ήδη κατασκευαστεί πριν η Αμερική μπει στον πόλεμο. Καθώς προχωρούσε ο πόλεμος οι Ηνωμένες Πολιτείες κατασκεύασαν περισσότερες από αυτές τις μονάδες και τις έδωσαν στις Βρετανικές και Γαλλικές υπηρεσίες που βάζουν τα δικά τους σήματα πάνω στον καμβά. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, τα ασθενοφόρα αυτά δίνονται για χρήση σε στρατιωτικά αεροδρόμια στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η αεροπορική μεταφορά τραυματιών ξεκίνησε πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ένας Ολλανδός ο DeMooy σκέφτηκε τα αερόστατα. Η ιδέα του ήταν να κρεμάσει ένα γιγαντιαίο φορείο κάτω από το μπαλόνι και να χρησιμοποιούν άλογα για το τελευταίο στάδιο μεταφοράς. Κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου η γαλλική υπηρεσία αέρος πιστώνεται με την πρώτη χρήση του «ασθενοφόρου αέρα», όταν ένας αξιωματικός της Σερβίας μεταφέρθηκε από χωράφι στο νοσοκομείο. «Καταχωρίσεις που τηρούνται από το γαλλικό στρατό δείχνουν ότι, εάν απώλειες θα μπορούσαν να έχουν εκκενωθεί από αέρα μέσα σε έξι ώρες από τον τραυματισμό, το ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των τραυματιών θα μειωθεί από 60% σε λιγότερο από 10% μια συγκλονιστική μείωση !» Ασθενοφόρο Αέρος! Οι Βρετανοί το χρησιμοποιούν για πρώτη φορά το 1917, μειώνοντας ένα ταξίδι τριών ημερών σε σαράντα πέντε λεπτά πτήσης. Ενώ τα αεροσκάφη χρησιμοποιήθηκαν για τους τραυματίες μόνο στο τέλος της δεκαετίας του 1920 αεροπλάνα εξοπλίζονται ειδικά ως ασθενοφόρα. Το 1928 οι Αυστραλοί δημιουργούν μια υπηρεσία ασθενοφόρων αέρα. Ένα πιλοτικό πρόγραμμα, με γιατρό, νοσοκόμο και χώρο για ένα φορείο. Κατά το πρώτο έτος της λειτουργίας της, παρέλαβε 225 ασθενείς και διέσχισε 200.000 μίλια. Αυτή η οργάνωση είναι γνωστή ως η «Ιπτάμενη Βασιλική Υπηρεσία Γιατρών» της Αυστραλίας και εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι σήμερα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες το σώμα αέρα σχεδιάζεται με τρία αεροπλάνα ασθενοφόρα το 1929. Δύο ασθενείς σε φορεία, πιλότος και ένα υπάλληλος. Το πρώτο βρετανικό ασθενοφόρο αέρα για το ευρύ κοινό ήταν το 1933, όταν ένας ασθενής στα πρόθυρα της περιτονίτιδας μεταφέρθηκε σε  νοσοκομείο. (Επίτηδες χρησιμοποιώ τη έκφραση υπηρεσία αέρα και όχι αεροδιακομιδή)

Κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου διάφορες χώρες διέθεταν οχήματα για να χρησιμοποιηθούν σαν ασθενοφόρα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ένα φορτηγό Dodge με έναν εξακύλινδρο κινητήρα που είχε τέσσερις ταχύτητες και ζύγιζε μισό τόνο. Οι Άγγλοι χρησιμοποίησαν το Rover 9 στις γραμμές του μετώπου. Είχε χώρο για δύο φορεία ή ένα φορείο και τρεις τραυματίες καθιστούς, ή έξι καθιστούς τραυματίες. Ένας άλλο Βρετανικό ασθενοφόρο ήταν το Bedford. Το μακρύ Bedford είχε χώρο για τέσσερα φορεία ή δέκα καθιστούς τραυματίες. Ένας άλλος τύπος ασθενοφόρου που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν αυτά τα λεγόμενα «τα μισά» που είχαν τροχούς εμπρός και ερπύστριες πίσω ή ήταν και αμφίβια οχήματα.

Τα ελικόπτερα έφτασαν για πρώτη φορά στη σκηνή το 1907, αλλά το μοντέλο Paul Cornu δεν προχωρά. Ο άνθρωπος που πιστώνεται για την παραγωγή ενός επιτυχούς ελικοπτέρου είναι ο Igor Sikorsky. Για πρώτη φορά άρχισε να εργάζεται για τα ελικόπτερα το 1910, αλλά δεν ήταν παρά το 1939 που απογειώνεται η επιτυχία του. Ο Sikorsky πιστώνεται με το ακόλουθο απόσπασμα: «Αν ένας άνθρωπος έχει ανάγκη από διάσωση, ένα αεροπλάνο μπορεί να έρθει και να ρίξει τα λουλούδια σ ‘αυτόν και αυτό είναι ακριβώς είναι η διαφορά του με το ελικόπτερο που μπορεί να έρθει και να σώσει τη ζωή του». (http://www.sikorskyarchives.com/indexlnk.html). Ελικόπτερα χρησιμοποιήθηκαν πολύ κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1944, ένα ελικόπτερο στη Νέα Υόρκη πραγματοποιεί μεταφορά σε νοσοκομείο του New Jersey θυμάτων έκρηξης σε ατμόπλοιο. Τα ελικόπτερα σήμερα εξακολουθούν να παρέχουν μια ανεκτίμητη υπηρεσία στη φροντίδα και τη μεταφορά των βαρέως πασχόντων ασθενών προς τα κέντρα τραύματος σε όλο τον κόσμο.

Σιγά – σιγά, ιδίως κατά τη διάρκεια και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, νοσοκομεία και οι γιατροί απομακρύνονται από την προνοσοκομειακή φροντίδα. Η μεταφορά συχνά ελέγχεται από τα δημοτικά νοσοκομεία ή την πυροσβεστική υπηρεσία και υπάρχει το τραγελαφικό, ακόμα και νεκροφόρα να γίνεται ασθενοφόρο. Το Τέξας ψήφισε νόμο το 1947 για τη ρύθμιση των κανόνων ασθενοφόρου. Θα έπρεπε να μεταφέρει ένα νάρθηκα έλξης, οξυγόνο και ελάχιστο εξοπλισμό πρώτων βοηθειών και εργαζόμενους που έχουν εκπαίδευση στις πρώτες βοήθειες. Η φιλοσοφία εκείνη τη περίοδο ήταν ότι η φροντίδα έκτακτης ανάγκης άρχιζε όταν το άτομο θύμα ή τραυματίας έφτανε στο νοσοκομείο.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και του 1960, δύο βασικές εξελίξεις: Οι καρδιακές συμπιέσεις και οι εμφυσήσεις (CPR) ανάγκασε το ιατρικό προσωπικό να αναγνωρίσει την επίπτωση της εκπαίδευσης του προσωπικού που θα έπρεπε να ανταποκριθεί γρήγορα σε επείγοντα ιατρικά περιστατικά. Οι γιατροί ήρθαν να αποδεχτούν τη πραγματοποίηση θεραπείας στη σκηνή του συμβάντος, ειδικά για τα εμφράγματα κάποιες ενέργειες μπορούν να κάνουν τη διαφορά ζωής και θανάτου. Την ίδια στιγμή, στα στατιστικά καταγράφονται 50.000 θάνατοι από τροχαία. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αντιλαμβάνεται μια επείγουσα ανάγκη για αλλαγές στη φροντίδα έκτακτης ανάγκης και τη μεταφορά και προβλέπει χρηματοδότηση. Ιατρικά προγράμματα επείγουσας βοήθειας ξεκινούν σε όλη τη χώρα.

Το 1965 «The Accidental Death & Disability Paper» δηλώνει ότι το στυλ του ασθενοφόρου όπως είναι (στέισον βάγκον ή σασί λιμουζίνας) είναι ανεπαρκές. Περισσότερος χώρος είναι αναγκαίος για τον ασθενή, το συνοδό και τον εξοπλισμό. Τέσσερα χρόνια αργότερα, μια έκθεση με τίτλο «Ιατρικές Απαιτήσεις για το Σχεδιασμό Ασθενοφόρων και Εξοπλισμού» υποβάλλεται στο Υπουργείο Μεταφορών και την  Εθνική Υπηρεσία Οδικής Ασφάλειας.

Μπαίνοντας στον 21^ο αιώνα  οι ειδικοί εξακολουθούν να συζητούν τις αλλαγές στα ασθενοφόρα. Με τη αρχή της βιοτρομοκρατίας και των φυσικά μεταδιδόμενων ασθενειών, η ποιότητα του αέρα μέσα στο ασθενοφόρο είναι στο επίκεντρο της προσοχής. Η κυκλοφορία του αέρα και η διήθηση χρειάζονται βελτίωση για την προστασία τόσο του ασθενούς όσο και εκείνων που παρέχουν φροντίδα. Η ασφάλεια των επιβατών και η πρόσβαση στον εξοπλισμό είναι επίσης στοιχεία που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Οι απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης έχουν αρχίσει να εκφράζουν τις ανάγκες τους για νέα οχήματα. Αυτοί επηρεάζουν και το σχεδιασμό της μονάδας σε τομείς όπως η ορατότητα του οχήματος, η συρόμενη πλευρική είσοδος και τις ανάγκες σε εξειδικευμένες μονάδες (δηλαδή καρδιακή ή νεογνού).

Κατά τη διάρκεια των ετών της «ιατρικής υπηρεσίας έκτακτης ανάγκης» έχουν σωθεί αμέτρητες ζωές με κάθε λογής ασθενοφόρα, αεροπλάνα και πλοία, από την παροχή φροντίδας στη τόπο του συμβάντος και την μεταφορά μέχρι και την κατάσταση και τραυματιών όταν φθάσουν στα κέντρα για περαιτέρω περίθαλψη. Τι επιφυλάσσει όμως το μέλλον στα μέσα μεταφοράς;

Αναφορές: Maloney, Robert J. «Η Εξέλιξη της μεταφοράς ασθενών». Fire EMS Ιούλιος/Αύγουστος 2003: 52 – 60.

Πηγή: http://firehistory.weebly.com

Μετάφραση – Προσαρμογή για το Fire.gr, Χ. Ζαφειρίου