Πυρκαγιές σε δεξαμενές καυσίμων πλωτής & σταθερής (κωνικής) οροφής

23/8/2015

Του *Παναγιώτη Τιάγκου, Αξκού Πυροσβεστικού Σώματος

Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι:

• Η παροχή πληροφοριών για την αποθήκευση υγρών καυσίμων σε δεξαμενές σε εγκαταστάσεις που το κύριο αντικείμενο δραστηριότητας τους είναι η αποθήκευση και διακίνηση υγρών καυσίμων.
• Η περιγραφή του τρόπου εκδήλωσης πυρκαγιάς ανάλογα με το είδος της δεξαμενής αποθήκευσής τους.
• Η εκτίμηση των επιπτώσεων από την εκδήλωση πυρκαγιάς σε δεξαμενές υγρών καυσίμων κυρίως από άποψη θερμικής ακτινοβολίας.

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στην ΚΥΑ 34458/846Β/1990, οι πλέον συνηθισμένοι τύποι δεξαμενών που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση υγρών καυσίμων είναι[1]:

• Οι δεξαμενές πλωτής οροφής
• Οι δεξαμενές σταθερής οροφής (κωνικής) .

Δεξαμενές Πλωτής Οροφής (φωτό 1)

Φωτογραφία Νο1

Οι δεξαμενές πλωτής οροφής είναι μεταλλικές με διπλότοιχο επιπλέουσα οροφή που ακολουθεί τη στάθμη του περιεχόμενου προϊόντος. Μεταξύ οροφής και κελύφους υπάρχει μηχανικό σύστημα ή διογκωμένος δακτύλιος φραγής για τον περιορισμό της διαφυγής των πτητικών. Στον εξοπλισμό της οροφής περιλαμβάνεται σύστημα κατανομής και συγκράτησης του αφρού πυρόσβεσης. Γενικά οι δεξαμενές αυτές περιορίζουν στο ελάχιστο τις απώλειες και τις διαφυγές πτητικών προϊόντων προς το περιβάλλον. Αυτές θεωρούνται πολύ ασφαλείς διότι παρεμποδίζεται η συνύπαρξη αέρος και εύφλεκτων αερίων στον υπερκείμενο χώρο. Συνιστάται για την αποθήκευση κλασμάτων και προϊόντων με χαμηλότερο της θερμοκρασίας περιβάλλοντος σημείο ανάφλεξης.

Δηλαδή:

• – Ελαφρών κλασμάτων πετρελαίου και βενζινών
• – Αργού πετρελαίου (Συνιστάται να αποθηκεύεται σε δεξαμενές πλωτής οροφής διότι ο τρόπος αυτός δεξαμενισμού περιορίζει σημαντικά την απώλεια των ελαφρών συστατικών και κατ’επέκταση τον κίνδυνο ανάφλεξης)
• – Ελαφρών πολικών χημικών ενώσεων (αλκοόλες, κετόνες κ.λ.π.)

Φωτογραφία Νο2

Φωτογραφία Νο3

Τέτοιες δεξαμενές συναντώνται από χωρητικότητα 400 m³. Οι δεξαμενές του τύπου αυτού έχουν πλάγια κλίμακα για άνοδο στη δεξαμενή και συνήθως περιφερειακή πλατφόρμα πλάτους 80 cm. Οι δεξαμενές αυτές καλύπτονται από σύστημα πυρανίχνευσης ενώ περιμετρικά υπάρχει μόνιμο σύστημα σωληνώσεων για την εξωτερική ψύξη τους. Πάνω στην οροφή υπάρχει παροχή για εγκατάσταση χαμηλής πίεσης 45mm για παραγωγή αφρού καθώς και αφρογεννήτριες για εκτόξευση αφρού στον δακτύλιο φραγής.(φωτό 2,3) Τα αφροποιητικά συστήματα που καλύπτουν τις δεξαμενές μπορεί να είναι μόνιμα και ημιμόνιμα. Στα ημιμόνιμα συστήματα η διοχέτευση του αφροδιαλύματος (κατάλληλη αναλογία νερού και αφρογόνου που δημιουργείται στον ειδικό για τον σκοπό αφροαναμίκτη) στις δεξαμενές γίνεται από πυροσβεστικά οχήματα αφρού που έχουν οι εγκαταστάσεις. Στη Θεσσαλονίκη μόνο οι εγκαταστάσεις του διυλιστηρίου της εταιρείας «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε» έχουν πυροσβεστικά οχήματα αφρού.

Δεξαμενές Κωνικής Οροφής (Σταθερής Οροφής) (φωτό 4)

Φωτογραφία Νο4

Οι δεξαμενές αυτές συνιστώνται για την αποθήκευση βαρύτερων κλασμάτων πετρελαίου (π.χ ντίζελ, μαζούτ κ.λ.π), μη πτητικών υδρογονανθράκων και άλλων οργανικών ενώσεων με σημείο ανάφλεξης μεγαλύτερο της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι ο υπερκείμενος της υγρής φάσης χώρος επικοινωνεί ελεύθερα με την ατμόσφαιρα και υπό προϋποθέσεις, συνυπάρχουν ο ατμοσφαιρικός αέρας και οι ατμοί του καυσίμου. Τα μεγέθη των δεξαμενών αυτών φθάνουν από λίγα m³ μέχρι και 80.000 m³. Αυτές δεν έχουν περιφερειακή πλατφόρμα αλλά μόνο σκάλα εξωτερική και συνήθως προστατευτικό κάγκελο στην εξωτερική ακμή της οροφής. Η οροφή τους ηλεκτροκολλείται ελαφρά επί του κελύφους. Η διάταξη αυτή αποτελεί την ασφάλεια της δεξαμενής σε ενδεχόμενη έκρηξη, ώστε να μην επέλθει ρήξη του περιφερειακού κελύφους. Οι δεξαμενές αυτές καλύπτονται από σύστημα πυρανίχνευσης ενώ περιμετρικά υπάρχει μόνιμο σύστημα σωληνώσεων για την εξωτερική ψύξη τους. Η διοχέτευση του αφρού στη δεξαμενή γίνεται μέσω αφρογεννητριών που βρίσκονται εσωτερικά της δεξαμενής.(φωτό 5,6)

Φωτογραφία Νο5

Φωτογραφία Νο6

Στις δεξαμενές σταθερής οροφής δεν συνιστάται η αποθήκευση αργού πετρελαίου. Η αποθήκευση αυτή θεωρείται ασφαλής μόνο σε δεξαμενή πλωτής οροφής.

ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΣΕ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΠΛΩΤΗΣ ΟΡΟΦΗΣ

Με τον ορισμό «Πυρκαγιά σε πλωτή δεξαμενή»[2] χαρακτηρίζεται κάθε φωτιά που έχει εκδηλωθεί επί της οροφής της δεξαμενής ή έχει σημείο εκδήλωσης τον περιφερειακό δακτύλιο αποστράγγισης και συγκέντρωσης καταλοίπων, με μετάδοση της φωτιάς και στο άνω μέρος του πλωτήρα.

Επισημαίνεται ότι κάθε ανάφλεξη εντός του αναχώματος της πλωτής δεξαμενής που δεν μεταδίδεται και στην ίδια, δεν χαρακτηρίζεται σαν πυρκαγιά δεξαμενής, είναι εύκολη περίπτωση και σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο.

Η μορφή που τελικά θα πάρει μια πυρκαγιά σε δεξαμενή πλωτής οροφής εξαρτάται από την καλή κατάσταση και λειτουργία του μηχανολογικού εξοπλισμού της οροφής, της φραγής και της γείωσης. Οι μορφές εκδήλωσης του περιστατικού είναι:

• η φωτιά με περιορισμένες διαστάσεις εντοπίζεται σε 1 ή 2 περιφερειακά σημεία μεταξύ κελύφους και οροφής, εκεί που υπάρχει πρόβλημα σωστής φραγής (αναμενόμενος χρόνος πυρόσβεσης με έγκαιρη επέμβαση 20-30 min)
• εκτός των περιφερειακών εστιών ενδέχεται να υπάρχει και τοπική ανάφλεξη στο κέντρο της οροφής από συγκεντρώσεις υγρών καυσίμων λόγω διαρροών ή φθοράς της μεταλλικής επιφάνειας (αναμενόμενος χρόνος πυρόσβεσης με έγκαιρη επέμβαση 1.5-2 hrs)
• η σοβαρότερη περίπτωση είναι αυτή της βύθισης της πλωτής οροφής και ανάφλεξη όλης της επιφάνειας του περιεχομένου (χρόνος πυρόσβεσης 1-2 ημέρες με κίνδυνο κατάρρευσης των πλευρικών τοιχωμάτων της δεξαμενής).

Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι είναι πολύ σημαντική η άμεση κινητοποίηση των πυροσβεστικών δυνάμεων σε περίπτωση ανίχνευσης πυρκαγιάς πριν την επέκτασή της στον δακτύλιο φραγής. Η κατάσβεση μπορεί να επιτευχθεί με την χρήση των αφρογεννητριών της δεξαμενής. Ωστόσο όμως στο αρχικό στάδιο[3] μπορεί να αντιμετωπισθεί  και με την χρήση πυροσβεστήρων ξηράς σκόνης. Για υποβοήθηση του έργου των αφρογεννητριών (σε περίπτωση μηχανικής αστοχίας κατά την διαδικασία λειτουργίας τους) μπορεί το πυροσβεστικό προσωπικό να χρησιμοποιήσει την παροχή που βρίσκεται στην πλατφόρμα στην οροφή της δεξαμενής για εγκατάσταση χαμηλής πίεσης 45mm  με σκοπό την εκτόξευση αφρού στον δακτύλιο φραγής.(φωτό 7).  Θα πρέπει να αναφερθεί¹ ότι η καταπολέμηση πυρκαγιών και αναφλέξεων σε δεξαμενές με πλωτή οροφή, επιτρέπεται από ειδικευμένο προσωπικό ασφαλείας τόσο εντός των αναχωμάτων όσο και από την οροφή της δεξαμενής. Περιστατικά έκρηξης πλωτής οροφής, ουδέποτε έχουν αναφερθεί.

Φωτογραφία Νο7

Η εκτόξευση αφρού από πυροσβεστικά οχήματα στην οροφή της δεξαμενής θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. Ο κυριότερος λόγος βύθισης της πλωτής οροφής είναι η εκτόξευση υπερβολικών ποσοτήτων αφρού στην επιφάνεια της οροφής. Ιδιαίτερα χρήσιμα είναι τα ειδικά οχήματα διυλιστηρίων που διαθέτει το Πυροσβεστικό Σώμα και μπορούν να κάνουν ρίψη αφρού στην οροφή των δεξαμενών. Η ρίψη αφρού θα πρέπει να γίνεται στα εσωτερικά τοιχώματα της δεξαμενής έτσι ώστε να κατευθύνεται ο αφρός ομαλά στον δακτύλιο αποτρέποντας με τον τρόπο αυτόν την κλίση της οροφής από τις υπερβολικές ποσότητες αφρού και τελικά την βύθισή της. Μεγάλη σημασία έχει και η ταυτόχρονη ψύξη της δεξαμενής  από το μόνιμο σύστημα περιμετρικά της δεξαμενής καθώς και από πυροσβεστικά οχήματα. Η ψύξη βοηθάει την προσκόλληση του αφρού στο τοίχωμα της δεξαμενής και εμποδίζει την επανάφλεξη μετά την χρησιμοποίηση ξηράς σκόνης.(φωτό 8,9)

Φωτογραφία Νο8

Φωτογραφία Νο9

ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΣΕ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΚΩΝΙΚΗΣ ΟΡΟΦΗΣ

Με τον ορισμό «Πυρκαγιά σε κωνική δεξαμενή»² χαρακτηρίζεται κάθε φωτιά που έχει εκδηλωθεί σε κωνική δεξαμενή της οποίας το περιεχόμενο συμμετέχει στην πυρκαγιά ή είναι το κύριο προϊόν καύσης. Αντίθετα μικροφωτιά στον γύρω χώρο ή στην λεκάνη της δεξαμενής, χωρίς διάδοση στο περιεχόμενο της δεξαμενής, δεν θεωρείται πυρκαγιά δεξαμενής. Οι τελευταίες είναι από τις απλές περιπτώσεις και εύκολα αντιμετωπίζονται με τα συμβατικά μέσα καταπολέμησης. Επειδή στις κωνικές δεξαμενές αποθηκεύονται βαρύτεροι υδρογονάνθρακες όπως για παράδειγμα ντίζελ, μαζούτ κ.λ.π. με υψηλό σημείο ανάφλεξης η περίπτωση εκδήλωσης περιστατικού είναι αρκετά σπάνια.

Για να αναπτυχθεί πυρκαγιά σε δεξαμενή κωνικής οροφής θα πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις δημιουργίας αναφλέξιμου μίγματος εκρηκτικών αερίων στον χώρο μεταξύ στάθμης και οροφής και παράλληλα να υπάρξει αιτία ανάφλεξης. Για να εμφανισθεί ανάφλεξη στο περιεχόμενο της δεξαμενής απαιτείται σχηματισμός εκρηκτικού μίγματος 2 – 9% ως προς τον αέρα.

Η φωτιά σε κωνική δεξαμενή, όταν υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες, έχει δύο στάδια εξέλιξης. Στο πρώτο, υπάρχει εσωτερική καύση και εμφάνισης φλεγόμενης γλώσσας από τα εξαεριστικά και τα δειγματοληπτικά ανοίγματος της δεξαμενής. ενώ στο δεύτερο που αναμένεται σε σύντομο χρονικό διάστημα προβλέπεται η μερική ή ολική εκτίναξη της οροφής υπό μορφή ισχυρής έκρηξης. Οπότε συνεπάγεται η φωτιά θα λάβει διαστάσεις και θα εξαπλωθεί σε όλη την επιφάνεια του περιεχόμενου με παράλληλη έκλυση μαύρων καπνών. Η ταχύτητα καύσης του περιεχομένου άρα και η ένταση της πυρκαγιάς, είναι αποκλειστικά συνάρτηση του ποσοστού ανοίγματος της οροφής σε σχέση με την όλη επιφάνεια της δεξαμενής.

Ωστόσο σε ένα πραγματικό περιστατικό πυρκαγιάς σε κωνική δεξαμενή το ποσό του περιεχομένου που συμμετέχει στην καύση εξαρτάται από την διάμετρο της δεξαμενής, το ύψος της στάθμης, αλλά κυρίως από το ποσοστό του ανοίγματος της οροφής σε σχέση με την όλη επιφάνεια αυτής.

Στην πρώτη φάση της εκδήλωσης ανάφλεξης σε δεξαμενές κωνικής οροφής δεν αναμένονται έντονες και καταστροφικές επιπτώσεις. Η φωτιά θα είναι περιορισμένη στον εσωτερικό χώρο μεταξύ στάθμης και οροφής. Σε δεύτερη φάση και εφόσον δημιουργηθούν κατάλληλες προϋποθέσεις για εκτίναξη της οροφής τότε θα δημιουργηθεί ελαφρό ωστικό κύμα προς τα άνω χωρίς άμεσες επιπτώσεις και εκτίναξη φλεγόμενου περιεχομένου και μεταλλικά ελάσματα.

Οι χρόνοι των διαφόρων φάσεων μιας τέτοιας πυρκαγιάς είναι αρκετά γνωστοί και υπάρχουν πολλά στοιχεία για τον προσδιορισμό τους. Συνήθως μετά την εκδήλωση φωτιάς σε κωνική δεξαμενή αμέσως ή μετά σε λίγα λεπτά αναμένεται η εκτίναξη της οροφής.

Ωστόσο υπάρχει και ένα μικρό ενδεχόμενο η φωτιά να σβήσει μόνη της, εφόσον ακόμη δεν έχει εκτιναχθεί η οροφή και εφόσον η φωτιά δεν έχει μόνιμη αιτία διατήρησης. Η κατάσβεση θα γίνει από τους αποβαλλομένους καπνούς που θα παρεμποδίζουν την είσοδο του αέρα.

Ειδικότερα οι προδιαγραφές προτείνουν χρόνους καταπολέμησης της φωτιάς:

• Για επιφανειακή αφροκάλυψη με παράλληλη ψύξη : max 30 min.
• Για εισαγωγή αφρού στον πυθμένα με παράλληλη ψύξη : max 55 min.

Επομένως με σωστή ψύξη και αφροκάλυψη υπάρχουν χρονικά περιθώρια έως και 60 min για την κατάσβεση της πυρκαγιάς. Εάν όμως η προσπάθεια κατάσβεσης αποτύχει, τότε η πυρκαγιά θα διαρκέσει τόσες ώρες όσες χρειασθεί να καεί το περιεχόμενο (25 cm ανά 1 ώρα) της δεξαμενής. Οι χρόνοι αυτοί συνήθως κυμαίνονται από 1 έως 3 ημέρες.

Θα πρέπει να αναφερθεί¹ ότι η καταπολέμηση πυρκαγιάς σε τέτοιου είδους δεξαμενές γίνεται αποκλειστικά εξωτερικά ή πάνω από το ανάχωμα. Η παρουσία προσωπικού εντός του αναχώματος ή επί της δεξαμενής απαγορεύεται αυστηρά.

Η ελάχιστη απόσταση προσέγγισης για σύνδεση των πυροσβεστικών οχημάτων στις αναμονές των αφροποιητικών συστημάτων είναι το μεγαλύτερο μεταξύ των 15 m ή μιας διαμέτρου της προστατευόμενης δεξαμενής ενώ η ελάχιστη απόσταση των βανών χειρισμού των ψυκτικών συστημάτων από τις προστατευόμενες δεξαμενές είναι 15 m.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΣΕ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ (TANK FIRE)

Πρέπει να αναφέρουμε ότι τέτοιου είδους συμβάντα εμπίπτουν στα οριζόμενα στη οδηγία SEVESO II της ΕΕ και την εφαρμοστική εθνική νομοθεσία[4]

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ της Jet Oil Θεσσαλονίκης² , ολική διάρρηξη κωνικής οροφής ή βύθιση πλωτής οροφής μπορεί να οδηγήσει σε φωτιά που εξαπλώνεται σε όλη την επιφάνεια μιας δεξαμενής αποθήκευσης υγρών πετρελαιοειδών. Η φωτιά θεωρείται ως «φωτιά λίμνης περιορισμένου χώρου» με διάμετρο λίμνης ίση με την διάμετρο της δεξαμενής. Οι επιπτώσεις αφορούν σε θερμική ακτινοβολία και κατά δεύτερο λόγο σε διασπορά καυσαερίων. Η ένταση της παραγόμενης θερμικής ακτινοβολίας είναι σχετικά μικρή αλλά η διάρκεια του φαινομένου μπορεί να είναι πολύ μεγάλη.

Δυσμενέστερο σενάριο είναι η ολική κατάρρευση τοιχωμάτων δεξαμενών αποθήκευσης υγρών καυσίμων, με συνέπεια την πλήρωση των αναχωμάτων των δεξαμενών και στην συνέχεια την πιθανή ανάφλεξη αυτών. (φωτό 10) Η φωτιά θεωρείται ως «φωτιά λίμνης στο ανάχωμα των δεξαμενών» (POOL FIRE) με διάμετρο ίση με την διάμετρο των ισοδύναμων κυκλικών αναχωμάτων των δεξαμενών. Οι δεξαμενές καυσίμων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διακίνησης πετρελαιοειδών βρίσκονται εντός αναχωμάτων. Σε ένα ανάχωμα είναι δυνατό να είναι τοποθετημένες περισσότερες από μία δεξαμενές.(φωτό 11) Τα αναχώματα είναι απαραίτητα γιατί σε περίπτωση διαρροής καυσίμων, από μία δεξαμενή ή από τις σωληνώσεις / αντλίες που συνδέονται με αυτή, συγκρατούν τα καύσιμα και η διαρροή δεν επεκτείνεται σε όλο το χώρο της εγκατάστασης. Σε περίπτωση διαρροής, τα καύσιμα που διαρρέουν πλημμυρίζουν το ανάχωμα και σχηματίζεται λίμνη καυσίμων. Ανάλογα με την ευφλεξιμότητα και την πτητικότητα του καυσίμου που έχει διαρρεύσει είναι δυνατό η λίμνη να αναφλεγεί είτε άμεσα (από την επαφή του καυσίμου με γυμνή φλόγα ή με πηγή θερμότητας) είτε έμμεσα (με ανάφλεξη ατμών του καυσίμου, επιστροφή της φλόγας στη σχηματισμένη λίμνη και ανάφλεξη της ίδιας της λίμνης). Σε κάθε περίπτωση, για να εκδηλωθεί το ατύχημα απαιτείται η διαρροή καυσίμων και η επαφή τους με μια πηγή έναυσης.

Φωτογραφία Νο10

Φωτογραφία Νο11

Η φωτιά αναχώματος είναι ένα από τα σοβαρότερα ατυχήματα που ενδέχεται να συμβούν σε εγκατάσταση καυσίμων τόσο για τις επιπτώσεις που προκαλεί στον άνθρωπο και το περιβάλλον όσο και για τη μεγάλη πιθανότητα που υπάρχει το ατύχημα να έχει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα λόγω της εμπλοκής σε αυτό πολλών δεξαμενών που είναι εγκατεστημένες στο ίδιο ανάχωμα. Μετά την ανάφλεξη και λόγω της εκπεμπόμενης θερμικής ακτινοβολίας είναι πιθανό να καταρρεύσουν τα τοιχώματα των δεξαμενών με αποτέλεσμα έκχυση του περιεχομένου τους, πλήρωση του αναχώματος και ανάφλεξη. Στην περίπτωση αυτή έχουμε φωτιά λίμνης αναχώματος με διάμετρο ίση με τη διάμετρο του ισοδύναμου κυκλικού αναχώματος των δεξαμενών (φωτό12)

Φωτογραφία Νο12

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

Σύμφωνα με την σύνταξη των Ειδικών Σχεδίων Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης (ΣΑΤΑΜΕ) των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών, προσδιορίζεται η ένταση και ο βαθμός της απειλής σε τρεις ζώνες προστασίας με τις εκτιμώμενες επιπτώσεις του ατυχήματος, σύμφωνα με τη μεθοδολογία που εφαρμόστηκε στα Γενικά ΣΑΤΑΜΕ Θριάσιου, Πειραιά και Θεσσαλονίκης:

• Ζώνη Ι: Ζώνη Προστασίας Δυνάμεων Επέμβασης
• Ζώνη ΙΙ: Ζώνη Σοβαρών Επιπτώσεων
• Ζώνη ΙΙΙ: Ζώνη Μετρίων Επιπτώσεων

Τα Όρια Ζωνών Προστασίας και Ζώνης Domino για επιπτώσεις θερμικής ακτινοβολίας (Τεχνικό Υπόμνημα ΕΜΠ – Νοέμβριος 1998) είναι τα ακόλουθα:
 

 
Κατά τον υπολογισμό των ζωνών επιπτώσεων από θερμική ακτινοβολία έχει θεωρηθεί χρόνος έκθεσης ίσος με 40 δευτερόλεπτα. Επισημαίνεται, ότι ως οριακή τιμή για την πρόκληση πολλαπλασιαστικών φαινομένων (ντόμινο), έχει γίνει αποδεκτή από το ΥΠΕΧΩΔΕ η τιμή των 37.5kw/m² για διάρκεια έκθεσης 1000sec

Εκτός από τις παραπάνω, ορίζονται και οι ακόλουθες Ειδικές Ζώνες Ενεργειών:

• Εγγύτερη Ζώνη Ενεργειών σε ακτίνα 200 m από το σημείο του ατυχήματος,
• Ευρύτερη Ζώνη Ενεργειών σε ακτίνα 1000 m από το σημείο του ατυχήματος.

Η ανάγκη καθορισμού των Ειδικών Ζωνών Ενεργειών προέκυψε από επιχειρησιακούς λόγους, με σκοπό τη βελτίωση του σχεδιασμού και των ενεργειών καταστολής του ατυχήματος, για την προστασία των εργαζομένων και του πληθυσμού, ιδιαίτερα στην περίπτωση όπου το περιστατικό έχει μεγάλη διάρκεια.

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ της Jet Oil Θεσσαλονίκης² για δεξαμενή αποθήκευσης βενζίνης όγκου 63000μ³ , διαμέτρου 85μ και ύψους 10μ οι ζώνες προστασίας από θερμική ακτινοβολία δίνονται στον ακόλουθο πίνακα:
 

 
Οι αποστάσεις για τις ζώνες προστασίας δίνονται  από το κέντρο της δεξαμενής

Στους υπολογισμούς λαμβάνεται υπόψη το ότι η φωτιά είναι σε ύψος ίσο με το ύψος της δεξαμενής (10m). Εξαιτίας του ότι η φωτιά σε αυτή την περίπτωση είναι σε ύψος, στο επίπεδο του εδάφους η ακτινοβολία δε φτάνει στα 15 kW/m² που ορίζουν την Ζώνη Ι Προστασίας Δυνάμεων Καταστολής.

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. – ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ & ΧΗΜΙΚΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ[5] εξετάζεται το σενάριο Φωτιάς Αναχώματος Δεξαμενής TK-806 με τα εξής στοιχεία Ατυχήματος:
 

 
Παραδοχές

1. Η θερμική ακτινοβολία υπολογίζεται ως συνάρτηση της απόστασης από το κέντρο της λίμνης
2. Η φωτιά λίμνης είναι “περιορισμένου χώρου”, με διάμετρο ίση με τη διάμετρο της λεκάνης συλλογής

Οι ζώνες προστασίας και η ζώνη Domino είναι:
 

 
Οι αποστάσεις για τις ζώνες προστασίας δίνονται  από το κέντρο ισοδύναμου κυκλικού αναχώματος.

Όπως φαίνεται από τον πίνακα, η Ζώνη I Προστασίας Δυνάμεων Καταστολής περιορίζεται σε κάθε περίπτωση στα όρια του αναχώματος. Η ακτίνα της ζώνης ντόμινο δεν ξεπερνά την ισοδύναμη διάμετρο της κοινής λεκάνης και κατά συνέπεια δεν αναμένεται η εκδήλωση φαινομένου ντόμινο από την λεκάνη ασφαλείας.

Στις μελέτες ασφαλείας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης και διακίνησης υγρών καυσίμων εξετάζονται τα σοβαρότερα ατυχήματα που μπορούν να συμβούν σε δεξαμενές καυσίμων με τις επιπτώσεις τους, με βάση τις ζώνες προστατευτικών δράσεων που υιοθετήθηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ και ακολουθούνται κατά την σύνταξη των μελετών ασφαλείας στη χώρα μας. Τα σενάρια αυτά περιλαμβάνουν Φωτιά σε όλη την οροφή της δεξαμενής(TANK FIRE) και Διαρροή του περιεχομένου δεξαμενής και φωτιά λίμνης(POOL FIRE) στη κοινή λεκάνη ασφαλείας. Το πιο σοβαρό και καταστρεπτικό ατύχημα φωτιάς που μπορεί να συμβεί σε δεξαμενές πλωτής οροφής είναι το ατύχημα φωτιάς τύπου boil-over. Το φαινόμενο boil-over³ είναι ένα φαινόμενο το οποίο μπορεί να συμβεί κατά την διάρκεια μιας πυρκαγιάς, σε μία ανοικτή δεξαμενή που περιέχει μερικούς τύπους αργού πετρελαίου. Τα ατυχήματα αυτά είναι μεν σπάνια αλλά δεν είναι απίθανο να συμβούν.

Ωστόσο όμως η ποσοτική εκτίμηση επιπτώσεων από ένα ατύχημα φωτιάς τύπου boil-over[6] δεν είναι εύκολο να γίνει, γιατί η ένταση του φαινομένου εξαρτάται από την περιεχόμενη ποσότητα νερού στον πυθμένα της δεξαμενής και αυτό δεν είναι γνωστό εκ των προτέρων. Εξ άλλου και οι αναφορές στη βιβλιογραφία για τέτοια ατυχήματα είναι ολιγάριθμες και η όλη εργασία ποσοτικοποίησης των επιπτώσεων βρίσκεται σε ερευνητικό επίπεδο. Σε καμία μελέτη ασφαλείας μέχρι σήμερα στη χώρα μας δεν έχει εξετασθεί ατύχημα αναβρασμού και το κύριο βάρος της αντιμετώπισης δίνεται στην οργάνωση των προληπτικών μέτρων. Στο Εσωτερικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης στη μελέτη ασφαλείας περιλαμβάνεται γραπτή διαδικασία με τίτλο «Προφυλάξεις από ενδεχόμενο αναβρασμό σε δεξαμενές αργού».

Από τα προαναφερόμενα διαπιστώνεται ότι απαιτείται άριστη γνώση των διαδικασιών επέμβασης από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, σχεδιασμός του τρόπου αντίδρασης και έλεγχος της εφαρμογής του, μέσα από ρεαλιστικές ασκήσεις ευρείας κλίμακας επί χάρτου και στο πεδίο[7]. Οι Υπηρεσίες του Π.Σ που βρίσκονται σε πόλεις στις οποίες υπάρχουν εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών θα πρέπει να οργανώνουν εκπαιδευτικές συγκεντρώσεις του προσωπικού τους στον χώρο των εγκαταστάσεων με σκοπό την γνώση και την εξοικείωσή τους με τους χώρους αυτούς. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην διεξαγωγή ασκήσεων από κοινού με τους υπεύθυνους των εγκαταστάσεων με σκοπό την εξάσκηση του προσωπικού της Υπηρεσίας μας στην εφαρμογή του σχεδιασμού αντιμετώπισης πυρκαγιών σε δεξαμενές υγρών καυσίμων και την βελτίωση της συνεργασίας και του συντονισμού με τους συναρμόδιους φορείς. Τα σενάρια των ασκήσεων θα πρέπει να πηγάζουν από τα αντίστοιχα σενάρια ατυχημάτων που εξετάζονται στις μελέτες ασφαλείας των εγκαταστάσεων έτσι ώστε να είναι αντιπροσωπευτικά και να ελέγχεται με τον τρόπο αυτόν και το Εσωτερικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης των εγκαταστάσεων. Δειγματοληπτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε σε περίπτωση δεξαμενής με πλωτή οροφή το σενάριο αντιμετώπισης πυρκαγιάς παρεμβάσματος πλωτής οροφής (στον δακτύλιο φραγής) κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες ακόμα και με δάσωση ατόμου που βρίσκεται λιπόθυμο στην πλατφόρμα της οροφής εάν θέλουμε να έχουμε κλιμάκωση της άσκησης με επεισόδια. Αντίστοιχα σε δεξαμενή με κωνική οροφή σενάριο κατά το οποίο εκδηλώνεται πυρκαγιά με αποτέλεσμα να έχει αποσπασθεί μερικώς η οροφή και να έχει εκδηλωθεί πυρκαγιά στην λεκάνη ασφαλείας που την περιβάλλει. Εξίσου σημαντική είναι και η Αξιολόγηση-Γνωμοδότηση της μελέτης ασφαλείας των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών. Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο άρθρο 8 της ΚΥΑ 12044/613/19-3-2007⁴, η τοπική Πυροσβεστική Υπηρεσία γνωμοδοτεί σε θέματα σχεδιασμού για την αντιμετώπιση και καταστολή ενός ατυχήματος, στα οποία περιλαμβάνεται και το Εσωτερικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης των εγκαταστάσεων. Οι Υπηρεσίες του ΠΣ θα πρέπει να συντάξουν σχέδια επέμβασης για κάθε σενάριο ατυχήματος που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη Μελέτη Ασφαλείας και τα σχέδια αυτά να αποτελούν αντικείμενο ενδελεχούς μελέτης από το πυροσβεστικό προσωπικό, ώστε αυτό να μπορέσει να ανταποκριθεί σε περίπτωση που απαιτηθεί.

Παραπομπές

[1] ΚΥΑ 34458/90 (ΦΕΚ 846/Β/31-12-90) Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών, διαμόρφωσης, σχεδίασης, ασφαλούς λειτουργίας και πυροπροστασίας εγκαταστάσεων διυλιστηρίων και λοιπών βιομηχανιών πετρελαίου.

[2] Ειδικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης (ΣΑΤΑΜΕ) της Jet oil Α.Ε Θεσσαλονίκης/Ν.Α Θεσ/νίκης Δεκέμβριος 2004

[3] Οδηγός για την Καταπολέμηση πυρκαγιών μέσα και γύρω από δεξαμενές αποθήκευσης πετρελαίου (Μετάφραση από το βιβλίο του Εθνικού Συνδέσμου Πυροπροστασίας ΗΠΑ-N.F.P.A).Εκδόσεις Αρχηγείου Πυροσβεστικού Σώματος -1990

[4] Η με αριθμ. Πρωτ.1616/17-3-2014[ΑΔΑ ΒΙΚΖΙ-ΝΨΥ] εγκύκλιο ΓΓΠΠ με θέμα «Σχεδιασμός και δράσεις Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων από ατυχήματα μεγάλης έκτασης σε εγκαταστάσεις ή μονάδες λόγω της ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών (εγκαταστάσεις SEVESO) σύμφωνα με την ΚΥΑ 12044/613/2007.

[5] Ειδικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης (ΣΑΤΑΜΕ) της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. – ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ & ΧΗΜΙΚΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ /Ν.Α Θεσ/νίκης Δεκέμβριος 2004

[6] Αξιολόγηση Μελέτης Ασφαλείας της  ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε  ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (Έργο δεξαμενισμού αργού πετρελαίου χαμηλού θείου) -Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Μάρτιος 2008

[7] Τεύχος 169 της Πυροσβεστικής Επιθεώρηση-Πυρκαγιές σε δεξαμενές υγρών καυσίμων, Πυράρχου Σπυρίδωνα Βαρσάμη.

* Επιπυραγός (12719) Παναγιώτης Τιάγκος του Νεοφύτου.

Υποδιοικητής στον 2^ο ΠΣ Θεσσαλονίκης. Πτυχιούχος Γεωτεχνικής Σχολής Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Α.Π.Θ.  μέλος της Επιτροπής Επιθεωρήσεων  εγκαταστάσεων SEVESO της Δ/νσης Ανάπτυξης Π.Ε Θεσσαλονίκης καθώς και της Δ/νσης Εγκαταστάσεων Πετρελαιοειδών του ΥΠΕΚΑ από το 2009 με συμμετοχή στην ομάδα εργασίας Σύνταξης του Γενικού Σχεδίου Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης (ΣΑΤΑΜΕ) του Νομού Θεσσαλονίκης.